سود اسناد خزانه چگونه محاسبه می شود؟

دیده‌بان بازار سایت فرابورس ایران (اوراق با درآمد ثابت)

اوراق اخزا چیست؟ آشنایی با اسناد خزانه اسلامی

اوراق اخزا چیست؟ انواع ریسک اسناد خزانه اسلامی کدامند؟ ویژگی های آن کدامند؟ در این مطلب از سایت کارگزاری سرمایه و دانش به معرفی کامل اوراق اخزا می پردازیم.

اوراق اخزا چیست؟ انواع ریسک اسناد خزانه اسلامی کدامند؟ ویژگی‌های آن کدامند؟ در این مطلب از سایت کارگزاری سرمایه و دانش به معرفی کامل اوراق اخزا می‌پردازیم.

اخزا یا اسناد خزانه اسلامی چیست؟

اوراق اخزا یا همان اوراق خزانه اسلامی، یک ابزار تامین مالی اسلامی مبتنی بر بدهی است. به این صورت که دولت به جای پرداخت بدهی‌های خود، اوراقی را منتشر کرده و از آن به جای پرداخت بدهی بابت تملک دارایی‌های سرمایه‌ای استفاده کرده و با قیمتی کم‌تر از اسمی به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. اوراق اخزا در دنیا قیمت کم‌تر از قیمت اسمی به خریداران فروخته می‌شود و از طریق مبلغ حاصل شده بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود؛ ولی در ایران اسلامی به دلیل مسائل فقهی و شرعی، این اوراق به صورت مستقیم به طلبکاران تعلق می‌گیرد. این اوراق می‌تواند توسط دارندگان در بازار فرابورس به فروش برسد.

تفاوت اوراق خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار

همان‌طور که اشاره شد اوراق خزانه اسلامی توسط دولت و برای رفع کسری بودجه منتشر می‌شود و یکی از تفاوت‌های آن با سایر اوراق بهادار به اصطلاح کوپن نداشتن آن است که به معنی عدم دریافت سود دوره‌ای توسط دارندگان است. تفاوت دیگر در سررسید است که اوراق اخزا معمولا سررسیدی کم‎تر از یک سال و غالبا به صورت 4، 13، 26، 52 هفته‌ای است و این در صورتی است که سایر اوراق بهادار بلند مدت‌تر بوده و معمولا سررسید آن‌ها بیش‌ از یک سال است. مورد دیگر در تفاوت ریسک این اوراق با سایر اوراق است که ریسکی به نسبت سود اسناد خزانه چگونه محاسبه می شود؟ کم‌تر دارند و به نوعی اوراق بدون ریسک به حساب می‌آیند.

ویژگی‌های اوراق اخزا

میزان اطمینان و امنیت

دارندگان این اوراق طرف حساب دولت هستند و به نوعی خرید آن‌ها توسط دولت در سررسید تعیین شده تضمین می‌شود. بانک مرکزی نیز ضامن می‌شود که اگر دولت به هر دلیلی نتواند این اوراق را بخرد، بانک مرکزی بدهی دولت را پرداخت کند، در نتیجه این اوراق در شرایط معمولی از امنیت بالا و ریسک پایینی برخوردار هستند.

چگونگی سودآوری اوراق اخزا

این اوراق سود دوره‌ای مانند سهام شرکت‌ها ندارند و سود حاصل از آن‌ها در زمان سررسید که معمولا کم‌تر از یک سال است و زودتر به دارندگان پرداخت می‌شود. سود این اوراق را مابه‌التفاوت قیمت اسمی و قیمتی که توسط خریداران پرداخت شده است، که به قیمتی کم‌تر از قیمت اسمی است، تشکیل می‌دهد.

فرآیند خرید اوراق اخزا

این اوراق در بازار فرابورس ایران مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد و نماد آن‌ها عددی را نمایش می‌دهد که زمان سررسید این اوراق است به عنوان مثال اوراق خزانه اسلامی 991121 در تاریخ 21 بهمن ماه سال 99 به سررسید خود می‌رسد.

معرفی انواع ریسک در اوراق خزانه اسلامی

همان‌طور که گفته شد اوراق اخزا به دلیل انتشار توسط دولت و با ضمانت بانک مرکزی به طور کلی ریسک کمی دارد. در زیر به صورت جزئی به نسبت این اوراق با انواع ریسک می‌پردازیم.

اوراق خزانه و ریسک نکول

ریسک نکول به معنی عدم ایفای تعهدات در تاریخ سررسید است و از آن‌جایی که دولت در پشت سر این اوراق قرار دارد و این اوراق را بدهی‌های خود در نظر می‌گیرد، پرداخت آن‌ها را در تاریخ سررسید در اولویت خود قرار می‌دهد و پرداخت این اوراق در سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور تعهد شده و به امضای وزیر اقتصاد و دارایی می‌رسد؛ بنابراین می‌توان گفت ریسک نکول در رابطه با این اوراق در حد صفر است.

اسناد خزانه اسلامی و ریسک نقدشوندگی

منظور از ریسک نقدشوندگی این است که صاحبان این اوراق اگر بخواهند در تاریخی قبل از سررسید، اوراقشان را به پول نقد تبدیل کنند چه میزان موفق خواهند شد. این ریسک به لطف عرضه و خرید و فروش اوراق خزانه در بازار فرابورس و حجم معاملات بالا در این بازار و نیز وجود بازارگردانان متعدد که همزمان به خرید و فروش می‌پردازند، به حداقل خود رسیده است و دارندگان هر زمان که اراده کنند می‌توانند اوراق خود را فروخته و به پول نقد تبدیل کنند.

اسناد خزانه اسلامی و ریسک نوسانات قیمتی

تنها ریسکی است که در رابطه با اوراق اخزا وجود دارد ریسک نوسانات قیمتی است، و منظور از آن بالا و پایین شدن قیمت این اوراق بوده، که تا حدی طبیعی و قابل پیش‎‌بینی است؛ چراکه قیمت اوراق براساس میزان عرضه و تقاضا معین می‌شود؛ اما به هرحال از آن جایی که این قیمت کم‌تر از ارزش اسمی است، در نهایت دارندگان را به سود می‌رساند.

مزایای انتشار اوراق خزانه چیست

انتشار این اوراق توسط دولت مانع از استقراض آن برای کسب منابع مالی می‌شود، در نتیجه استقلال دولت به نحوی محفوظ می‎‌ماند.

فراهم شدن بستر مناسب برای توسعه ابزارهای مالی

انتفاع سه جانبه و هم‌زمان دولت، از طریق مدیریت بدهی، مردم، توسط استخراج سودی بدون ریسک و بانک مرکزی، از طریق کنترل نقدینگی

معافیت اوراق اخزا از پرداخت مالیات

استخراج نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار

تنظیم و کنترل انتظارات بازار از طریق کمک به سیاست‌های پولی و مالی و اعمال سیاست‌های بهینه

محاسبه بازده اخزا

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد این اوراق بازدهی دوره‌ای ندارند و سود حاصل از اوراق اخزا از تفاوت قیمت خرید و فروش آن محاسبه می‌شود. اما به هر صورت نرخ بازدهی تا سررسید را می‌توان برای این اوراق محاسبه کرد که میزان بازدهی را سود اسناد خزانه چگونه محاسبه می شود؟ بر اساس روز‌های باقیمانده تا سررسید نشان می‌دهد و اصطلاحا آن را YTM می‌گویند و به صورت زیر محاسبه می‌شود.

که در این معادله:

F قیمت اسمی اوراق

P قیمت خرید اوراق

T تعداد روزهای سال

N تعداد روز‌های باقی‌مانده است

برای مثال اگر قیمت اسمی اوراقی 1ملیون ریال و قیمت بازار آن 950 هزار ریال باشد و تا سررسید یک ساله آن 150 روز مانده باشد دراین صورت نرخ بازدهی آن تا زمان سررسید عبارت است از:

این فرمول و عملیات آن در سایت فرابورس و نیز ماشین‌حساب‌های اسناد خزانه در این سایت قابل دسترسی و محاسبه است.

نحوه تعیین قیمت خرید اوراق خزانه اسلامی

قیمت خرید و فروش اوراق در بازار سرمایه بر اساس قانون عرضه و تقاضا مشخص می‌شود؛ ولیکن برای تعیین قیمت عرضه اولیه آن دو روش وجود دارد.

در این روش قیمت به گونه‌ای تعیین می‌شود که با توجه به آن قیمت، حداقل 80 درصد از اوراق به فروش برود. قیمت بر اساس پیشنهادات و قیمت‌های ثبت شده توسط خریدارن تعیین می‌شود، به گونه‌ای که قانون حداقلی 80 درصد رعایت شود. برای روشن شدن مساله به مثال زیر توجه کنید. فرض می‌شود 20000 اوراق با قیمت اسمی 1 ملیون ریالی عرضه خواهد شد و قیمت‌های وارد شده توسط سفارشات مشتریان به صورت زیر است:

قیمت سفارش خرید	حجم سفارش خرید
945000	5000
950000	2000
944000	3000
920000	4000
952000	1000
960000	5000

برای رعایت قانون حداقل 80 درصدی باید حداقل 16000 سهم به فروش برسد به این منظور مبلغ میزان 944000 تعیین می‌شود و کسانی که قیمت بالاتری پیشنهاد داده اند به همین قیمت خریداری کرده و به سفارشات با قیمت‌های پایین‌تر اوراقی تعلق نخواهد گرفت.

در این روش قیمت در یک جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت و قیمت‌های وارد شده توسط خریدارن و فروشندگان تعیین می‌شود. قیمت‌های پیشنهادی و سفارشات خریداران و فروشندگان در یک بازه زمانی مشخص وارد سامانه معاملاتی شده و سپس بهترین قیمت خریداران(بالاترین قیمت) با بهترین قیمت فروشندگان(پایین‌ترین قیمت) با یکدیگر منطبق شده و خرید و فروش صورت می‌پذیرد.

ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی

برای محاسبه قیمت اوراق تا سررسید می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد که براساس دو عامل نرخ سود مورد انتظار و فاصله تا سررسید به دست می‌آید.

(قیمت=(قیمت اسمی اوراق خزانه)/ ((نرخ سود مورد انتظار+1)^(تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید/365)

به عنوان مثال اوراقی با قیمت اسمی 1 میلیون تومان در صورتی که 150 روز تا سرسیدش مانده و نرخ سود مورد انتظار در بازار برابر با 25 درصد است، قیمت خرید و فعلی آن به شکل زیر است.

قیمت و ارزش فعلی این اوراق حدودا 912409 ریال است. بنابراین اگر شما به قیمتی بالاتر از این مبلغ اوراق را خریداری کنید بیش از ارزش آن پول داده‌اید. با توجه به فرمول هرچه به تاریخ سررسید نزدیک شویم این مبلغ به قیمت اسمی نزدیک خواهد شد و نیز با بالا رفتن نرخ سود موردانتظار، قیمت اوراق کاهش خواهد یافت. نکته مهم این است که این فرمول حدود قیمتی را مشخص کرده و قیمت دقیق اوراق بر اساس عرضه و تقاضا معین می‌شود. برای اطلاع از قیمت دقیق اوراق اخزا با داشتن نماد آن و مراجعه به سایت فرابورس و اوراق بهادار می‌توان وضعیت معاملات آن نماد را رصد کرد تا نتیجه بهتری حاصل شود.

آشنایی با فرآیند انتشار و فروش اسناد خزانه

این فرآیند، ساز و کار ساده‌ای دارد و وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت اسناد خزانه را بر اساس مجوزهایی که توسط مجلس در قالب بودجه سنواتی در اختیار دولت قرار گرفته است، منتشر می‌کند. پس از انتشار اوراق مراحل زیر طی می‌شود.

نحوه دریافت اسناد خزانه اسلامی یا اخزا توسط پیمانکاران

اوراق پس از انتشار به پیمانکاران تعلق می‌گیرد.

هر دستگاه دولتی بر اساس الویت پرداخت بدهی به بستانکاران، لیستی از پیمانکاران دارای بدهی را به بانک معرفی می‌کنند.

بدهکاران با مراجعه به بانک احراز هویت می‌شوند.

لیست بدهکاران به فرابورس اعلام شده و ظرف ده روز اطلاعات در سامانه ثبت شده و دارندگان می‌توانند عملیات فروش را آغاز کنند.

پس از فروش اوراق اخزا ، ظرف 72 ساعت مبلغ به حساب فروشندگان واریز می‌شود.

نحوه خرید اسناد خزانه اسلامی یا اخزا توسط سرمایه گذاران

برای خرید اوراق اخزا با داشتن کد بورسی به سامانه فرابورس مراجعه کرده و در باکس جستجو عبارت خزانه را وارد کرده تا لیستی از اوراق در حال خرید و فروش نمایش داده شود و یا می‌توان از قسمت بازارها و محصولات، اسناد خزانه اسلامی را انتخاب کرده تا لیستی کامل از اسناد منتشر شده نمایش داده شود. این اوراق با نمادی مثل (اخزا704) نمایش داده می‌شود و تاریخ سررسید و بازه قیمتی آن مشخص است.

در زمان سررسید اوراق خزانه اسلامی چه می‌شود؟

در زمان سررسید این اوراق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به عنوان یک واسط بین بانک‌های مسئول پرداخت و خزانه‌داری عمل کرده و با فرارسیدن موعد سررسید وجوه لازم را به بانک‌ها منتقل می‌کند و سپس شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) بر اساس اطلاعات صاحبان اوراق، مبلغ اسمی اوراق اخزا را از طریق بانک‌های مسئول به حساب صاحبان اوراق اخزا ، واریز می‌کند.

به طور خلاصه بنابر آن‌چه که گفته شد اوراق خزانه اسلامی یا اخزا اوراقی بانام و بدون سود دوره‌ای و با سررسیدی غالبا کم‌تر از یک‌سال است که توسط دولت و به منظور ایجاد یک منبع مالی برای پرداخت بدهی‌هایش به پیمانکاران غیر دولتی منتشر می‌شود. اوراق اخزا تقریبا بدون ریسک بوده و توسط دولت و بانک مرکزی تضمین شده است. این اوراق می‌تواند توسط دارندگان در بازار مالی فرابورس مورد فروش قرار بگیرد و علاقه‌مندان به خرید این اوراق با داشتن کد بورسی و مراجعه به سامانه فرابورس می‌توانند اقدام به خرید اوراق خزانه کنند. سود حاصله برای دارندگان از مابه‌التفاوت قیمت خرید و قیمت اسمی این اوراق به دست می‌آید.

اوراق خزانه اسلامی (اخزا)، سود بدون ریسک!

اوراق خزانه اسلامی (اخزا)، سود بدون ریسک!

در مقاله‌های قبلی به معرفی انواع اوراق بهادار از جمله سهام، اوراق مشارکت، گواهی‌سپرده سکه و … پرداختیم. دیدیم که اوراق بهادار را می‌توان به سه دسته کلی اوراق مبتنی بر بدهی (مثل اوراق مشارک و اوراق اجاره)، اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام، حق تقدم سهام و …) و ابزارهای مشتق (مقل قراردادهای آتی) تقسیم کرد.
یکی از پرکاربردترین و پراستفاده‌ترین اوراق بهادار در کشور ما اوراق خزانه اسلامی یا به طور خلاصه “اخزا” است. سرمایه‌گذاری در اخزا به نسبت سپرده‌های بانکی سود بیشتری داشته (حدود ۲۱ تا ۲۳ درصد) و از بالاترین تضمین‌ها نیز برخودار است. این اوراق در گروه اوراق مبتنی بر بدهی قرار می‌گیرند.

در ادامه این مقاله به دلایل انتشار این اوراق، مزایا و فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری در اخزا و سایر موارد مهم در این خصوص خواهیم پرداخت.

مفهوم اوراق خزانه اسلامی

در تمامی کشورهای جهان، بسیاری از پروژه‌ها با سازماندهی دولت و توسط پیمانکاران انجام می‌شود. پس طبیعی است که در بازه‌های زمانی مختلف دولت به پیمانکاران بدهی‌هایی داشته باشد. گاها ممکن است که دولت توان پرداخت این بدهی را در کوتاه مدت نداشته و به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. در این صورت اوراقی با نام اوراق خزانه منتشر می‌شود تا این بدهی‌ها پرداخت شوند.

در کشور ما این اوراق توسط خزانه‌داری کل وزارت امور اقتصادی و دارایی به صورت با نام و یا بی‌نام، بدون کوپن سود و با سررسید حداکثر سه ساله منتشر شده و در اختیار خریداران قرار می‌گیرد. در واقع با انتشار این اوراق دولت به پیمانکار متعهد می‌شود که بدهی خود را در رسید مشخصی پرداخت کند. پیمانکار نیز می‌تواند این اوراق را با قیمتی کمتر در بازار به فروش برساند و یا تا زمان سررسید صبر کرده و کل بدهی را دریافت کند.

به فرآیندی که پیمانکار اوراق خزانه اسلامی را در بازار (فرابورس ایران) و با مبلغی کمتر به فروش می‌رساند، عرضه اوراق خزانه در بازار ثانویه می‌گویند. در این صورت خریداران (مردم و یا نهادهای دیگر) می‌توانند از اختلاف بین قیمت اسمی (که در سر رسید توسط دولت پرداخت می‌شود) و قیمت خرید اوراق از پیمانکار سود، کسب کنند.

اسناد خزانه اسلامی در ردیف بودجه کشور لحاظ شده و پس از اخذ اطلاعات پیمانکاران توسط بانک عامل، لیست پیمانکاران به شرکت فرابورس ایران اعلام می‌شود. سپس ظرف مدت ۱۰ روز کاری اطلاعات اسناد در سامانه معاملات ثبت شده و پیمانکاران می‌توانند نسبت به عرضه آن از طریق کارگزاری‌های مورد تایید سازمان و در سامانه معاملات اقدام کنند. این اسناد به صورت الکترونیکی منتشر شده و به صورت آنلاین نیز معامله می‌شوند.

سود اوراق خزانه اسلامی

لازم به ذکر است که اوراق خزانه اسلامی معمولا با قیمت اسمی یک میلیون ریال معادل ۱۰۰ هزار تومان منتشر می‌شوند. قیمت اسمی در واقع بهایی است که دارنده اوراق در تاریخ سررسید از بانک مرکزی و توسط بانک عامل دریافت خواهد کرد.

قیمت روز اوراق خزانه به دو عامل فاصله زمانی تا سررسید و بازده مورد انتظار بازار بستگی دارد. نرخ سود این اوراق معمولا بین ۲۱ تا ۲۳ درصد در نظر گرفته می‌شود. لذا با استفاده از فرمول زیر می‌توان قیمت اوراق خزانه اسلامی را به دست آورد.

نکته مهم !

توجه کنید که فرمول بالا به نوعی نشان‌دهنده ارزش ذاتی اوراق خزانه اسلامی است و نه قیمت قطعی خرید و فروش! قیمت خرید و فروش اخزا بر اساس عرضه و تقاضا بر روی سیستم معاملات آنلاین مشخص می‌شود. برای درک بهتر این موضوع فرض کنید که تا زمان سررسید اوراق ۵ ماه باقی مانده باشد و نرخ سود مورد انتظار بازار را نیز ۲۲% در نظر بگیریم. در این صورت مطابق فرمول بالا ارزش اوراق در این تاریخ ۹۲۱,۵۳۰ ریال به ازای هر ورقه خواهد بود. قیمت بازار برای خرید و فروش بسته به عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و ممکن است کمی کمتر یا کمی بیشتر از این عدد باشد. البته به طور طبیعی قیمت خرید و فروش معمولا به عدد برآورد شده بسیار نزدیک است.

بنابراین هر چه به سر رسید این اوراق نزدیکتر شویم قیمت آن افزایش یافته و به قیمت اسمی نزدیکتر می‌شود.

اسناد خزانه در دنیا با رقمی کمتر از قیمت اسمی (قیمت روی اوراق) به خریداران فروخته می‌شود تا دولت‌ها با استفاده از منابع مالی به دست آمده، بدهی‌های خود را پرداخت کنند. اما در کشور ما به دلیل اشکالات فقهی این روش، اوراق خزانه در اختیار خریداران قرار نگرفته و به شکل مستقیم به پیمانکاران و طلبکاران دولت، واگذار می‌گردد. در مرحله بعدی این دارندگان اوراق (پیمانکاران و طلبکاران) هستند که می‌توانند اوراق خود را در بازار فرابورس ایران به فروش رسانده و یا آن را تا زمان سررسید نزد خود نگه دارند.

بالاترین ضمانت و کمترین ریسک

به علت ضمانت‌های موجود برای نقدشوندگی اوراق خزانه، این اسناد معمولا در دنیا از بالاترین تضامین برخوردار هستند. برای مثال در آمریکا درجه اعتباری اوراق خزانه AAA (بیشترین اعتبار) می‌باشد. این درجه اعتباری زمانی استفاده می‌شود که اوراق کمترین ریسک ممکن را داشته باشند. در واقع دولت‌ها متعهد هستند که پرداخت قیمت اسمی اوراق خزانه را در اولویت‌های اصلی خود قرار دهند. در کشور ما نیز خزانه‌داری کل کشور متعهد است که مبلغ اسمی روی اوراق را در سررسید تعیین شده به دارندگان اوراق پرداخت نماید.

مزایای سرمایه‌گذاری در اخزا

انتشار اوراق اخزا در ایران از مزایای بسیاری هم برای دولت، هم برای پیمانکاران و هم برای مردم و سرمایه‌گذاران برخوردار است. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• دارای سود بدون ریسک برای سرمایه‌گذاران
• جذابیت سرمایه‌گذاری به دلیل سود بیشتر نسبت به سپرده‌های بانکی
• قابلیت معامله و نقدشوندگی بالا
• دارای کمترین ریسک و هم ردیف با حقوق کارکنان دولتی
• تأمین کسری بودجه دولت
• معافیت مالیاتی برای معاملات اوراق
• ضمانت پرداخت مبلغ اسمی در سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور و بانک مرکزی
• اصلی‌ترین ابزار بانک مرکزی جهت انجام سیاست‌های پولی
• کشف نرخ سود بدون ریسک در اقتصاد کشور
• کمک به حفظ استقلال اقتصادی و کاهش استقراض بین‌المللی

فعالان بازار سرمایه در زمان‌هایی که قصد دارند سرمایه خود را نسبت به نوسانات بازار ایمن کنند؛ معمولا سرمایه‌گذاری در اخزا را انتخاب می‌کنند. همان‌طور که گفته شد دولت موظف است مبلغ اسمی این اوراق را در سررسید مشخص شده به دارندگان اوراق پرداخت کنند. اگر کسی قصد داشته باشد که اوراق اخزا را پیش از موعد سررسید به فروش برساند می‌تواند در بازار فرابورس نسبت به نقد کردن اوراق خود اقدام کرده و بهای روز اوراق را دریافت نماید.

تفاوت سود اخزا و سایر اوراق بهادار

اوراق خزانه معمولا در سررسیدهای کمتر از یک سال و به صورت ۴، ۱۳، ۲۶ و ۵۲ هفته‌ای منتشر می‌شوند. کسب سود از سرمایه‌گذاری در این اوراق در واقع از اختلاف بین قیمت خرید و قیمت فروش رقم می‌خورد. به این صورت که مطابق فرمول گفته شده ارزش حدودی اوراق در زمان خرید و زمان فروش مشخص شده و سرمایه‌گذار از اختلاف بین این دو سود کسب می‌کند. البته تکرار این نکته که فرمول بالا تنها ارزش ذاتی اوراق را مشخص می‌کند الزامی است. قیمت خرید یا فروش اخزا توسط مکانیزم عرضه و تقاضا و در سامانه معاملات آنلاین مشخص خواهد شد.

در سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت و اوراق اجاره سررسید اوراق معمولا یک سال و یا بیشتر بوده و سود به صورت نقدی به دارندگان اوراق پرداخت می‌گردد.

سررسید و نحوه دریافت مبلغ اسمی

در پایان مهلت سررسید اوراق، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی وجه مورد نیاز برای تسویه مبالغ را از طریق خزانه‌داری کل کشور به بانک عامل منتقل می‌نماید. پس از آن شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه بر اساس اطلاعات آخرین دارندگان اوراق اخزا مبالغ اسمی را از طریق بانک عامل به حساب آن‌ها واریز خواهد کرد.

نحوه خرید و فروش اوراق خزانه اسلامی

برای خرید و فروش و سرمایه‌گذاری بدون ریسک در اخزا ابتدا نیاز است تا سرمایه‌گذار از طریق یک کارگزار معتبر بورس اقدام به دریافت کد بورسی نماید. پس از دریافت کد بورسی کارگزار نام کاربری و رمز عبور را در اختیار شما قرار می‌دهد تا با استفاده از آن به پنل معاملات آنلاین دسترسی داشته باشید.

نماد اوراق خزانه اسلامی در بورس “اخزا” است. همچنین این اوراق به “سخا” نیز معروف هستند. نماد اخزا معمولا در بازار بورس اوراق بهادار به همراه یک عدد نشان داده می‌شود که بیانگر تاریخ سررسید آن است. برای مثال “اخزا ۶۱۲ – ۹۸۱۱۱۴” نشان می‌دهد که تاریخ سررسید این اوراق ۱۴ بهمن سال ۱۳۹۸ می‌باشد.

همچنین شما می‌توانید لیست اوراق خزانه اسلامی را در قسمت دیده‌بان بازار سایت فرابورس ایران (اوراق با درآمد ثابت) و یا قسمت دیده‌بان سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مشاهده کنید.

دیده‌بان بازار سایت فرابورس ایران (اوراق با درآمد ثابت)

فرمول محاسبه بازدهی اخزا

همان‌طور که گفته شد بازدهی اخزا با توجه به قیمت خرید و فروش مشخص می‌شود. البته سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به قیمت خرید و تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید این بازدهی را با استفاده از فرمول زیر نیز محاسبه کنند :

چکیده مطلب:

سرمایه‌گذاری بر روی اسناد خزانه به عنوان یک سرمایه‌گذاری مطمئن و بدون ریسک در میان فعالان بازار سرمایه امری رایج است. اوراق خزانه با توجه به سود بیشتری که نسبت به سپرده‌های بانکی دارند، می‌توانند به عنوان بخشی از دارایی سرمایه‌گذار، ریسک سبد دارایی را کاهش دهند. به دلیل وجود بازارگردان‌های متعدد و همچنین تعهد دولت مبنی بر تسویه بدهی، این اسناد ریسک نقدشوندگی و ریسک نکول نخواهند داشت. لذا هز زمان که سرمایه‌گذار نیاز داشته باشد می‌تواند نسبت به نقد کردن سرمایه خود اقدام کند.

آشنایی با مفهوم اسناد خزانه اسلامی در بورس| ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهید!

در بین عموم مردم، این باور رایج است که تنها سرمایه‌گذاری بدون ریسک، سپرده‌گذاری در بانک است. در حالی که سپرده‌گذاری در بانک نیز با درصدی از ریسک همراه است. در بازار سرمایه، ابزارهای مالی متفاوتی وجود دارند که با استفاده از آنها ریسک سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد. یکی از این ابزارها اسناد خزانه اسلامی است.

اسناد خزانه، اوراق بهادار بانام و قابل معامله می‌باشند. دولت، این اوراق را در قبال بدهی خود به پیمانکارانی که در طرح‌ها و پروژه‌های دولتی مشارکت داشته‌اند، با قیمت اسمی و سررسید معین واگذار می‌کند. در واقع، دولت به واسطه انتشار این اوراق، برای پرداخت بدهی خود به پیمانکاران، فرصت بیشتری در اختیار دارد. اسناد خزانه اسلامی یا اخزا، نوعی اوراق قرضه (اوراق بدهی) به شمار می‌روند.

اوراق قرضه چیست؟

همانطور که گفته شد، اسناد خزانه از انواع اوراق قرضه به شمار می‌روند. برای درک بهتر، پیش از تعریف اسناد خزانه اسلامی به شرح اوراق بدهی می‌پردازیم:

انتشار اوراق بدهی یا اوراق قرضه یکی از راههای تأمین مالی به شمار می‌رود. شرکتها و نهادها برای تأمین بودجه مورد نیاز، جهت اجرای طرحهای خود می‌توانند از این ابزار استفاده کنند. از سوی دیگر، این اوراق به دلیل داشتن سود ثابت، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند. اوراق بدهی، معمولاً توسط دولت منتشر می‌شوند. از آنجا که دولت، متعهد به پرداخت اصل و فرع این اوراق می‌شود، مورد اطمینان سرمایه‌گذاران هستند. به بیان ساده، خرید سود اسناد خزانه چگونه محاسبه می شود؟ این اوراق، نوعی سرمایه‌گذاری با سود از پیش تعیین شده می‌باشد.

انواع اوراق قرضه

1. اوراق قرضه دولتی: دولتها برای تامین بودجه مورد نیاز خود، این اوراق را صادر می‌کنند. در بیشتر موارد، بهره دریافتی از این اوراق، مشمول مالیات نمی‌گردد.
2. اوراق قرضه شهرداری: شهرداریها معمولاً زمانی که برای اجرای برنامه‌های خود به پولی بیشتر از مالیات و عوارض جمع‌آوری شده نیاز دارند، این اوراق را منتشر می‌کنند. سود این اوراق، معاف از مالیات می‌باشد.
3. اوراق قرضه شرکتی: این اوراق توسط شرکتها برای تامین هزینه آنها صادر می‌شوند و معاف از مالیات نمی‌باشند.

اسناد خزانه نیز یکی از انواع اوراق قرضه دولتی محسوب می‌شوند.

اسناد خزانه

اوراق خزانه (Treasury Bill یا T.B) از اوراق بهادار بانام و قابل ‌معامله‌ هستند. دولتها این اوراق را با سررسید زیر یک سال منتشر می‌کنند. در دنیا، این اوراق با مبلغی کمتر از مبلغ اسمی فروخته و در سررسید به مبلغ اسمی بازخرید می‌شوند.

در حقیقت، دولتها اسناد خزانه را با هدف تأمین کسری بودجه مورد نیاز و بدون کوپن سود منتشر می‌کنند. منظور از بدون کوپن بودن اوراق، این است که هیچ سودی به آنها تعلق نمی‌گیرد و نرخ سود این اوراق، برابر با صفر است. دولتها با ارائه این اوراق به پیمانکاران طلبکار خود، متعهد به پرداخت بدهی آنها در آینده می‌شوند؛ به این جهت می‌توان گفت این اوراق، مبتنی بر بدهی هستند.

اسناد خزانه اسلامی

اوراق خزانه اسلامی و اوراق خزانه رایج در دنیا از جهت خرید و فروش با یکدیگر تفاوت دارند. خرید و فروش اسناد خزانه در دنیا به این صورت می‌باشد که به مبلغی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از طریق منابع مالی حاصل از فروش، بدهیهای دولت پرداخت می‌شود؛ اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم در اختیار طلبکاران غیردولتی قرار می‌دهد. دارندگان این اوراق، در صورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌ رسانند.

تفاوت اسناد خزانه با سایر اوراق تامین مالی

در جدول زیر برخی از مهمترین تفاوتهای اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق تامین مالی نمایش داده شده است:
اسناد خزانه اسلامیسایر اوراق تامین منابع مالیسررسید کمتر از یک ‌سال است.سررسید بیشتر از یک‌ سال است.نرخ سود پرداختی ندارد.نرخ سود پرداختی دارد.ریسک نکول ندارد. ریسک نکول دارد.

تفاوت اسناد خزانه با سایر اوراق بهادار

تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و پرداخت سود است. سررسید این اوراق، معمولاً کمتر از یک سال است. سررسید اوراق خزانه، اغلب به صورت چهار، سیزده، بیست و شش و پنجاه و دو هفته‌‌ای می‌باشد.

تفاوت دیگر در نحوه پرداخت سود اسناد خزانه اسلامی است. این اوراق، هیچگونه پرداخت میان دوره‌‌ای، تحت عنوان سود نخواهند داشت. سود سرمایه‌‌گذاران از اختلاف قیمت خرید اوراق با ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، حاصل می‌شود. دارندگان اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.

مزایای اسناد خزانه اسلامی

این اوراق برای دولت، پیمانکاران و سرمایه‌گذاران مزایایی به همراه دارد. در اینجا به برخی از این مزایا اشاره می‌کنیم:

• کمک به حفظ استقلال کشور: انتشار این اوراق، سبب تامین کسری بودجه و کاهش استقراض بین‌المللی دولت می‌شود.
• معافیت از مالیات: درآمدها و معاملات این اوراق، معاف از مالیات می‌باشند.
• توسعه ابزارهای مالی: بستری مناسب برای توسعه ابزارهای مالی بازار فراهم می‌کند.
• کشف نرخ سود بدون ریسک: به سبب بدون ریسک بودن این اوراق، نرخ بازدهی آنها، نرخ بازدهی بدون ریسک در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، با در نظر گرفتن این اوراق، می‌‌توان انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای مختلف را پیش‌بینی کرد.
• کمک به بانک مرکزی : ابزاری موثر جهت اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی برای بانک مرکزی به شمار می‌رود.
• کمک به سیاستهای دولت: موجب اعمال سیاستهای مالی و پولی بهینه، جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار می‌شود.
• سازوکار تسویه بدهیهای دولت: به واسطه این اوراق، پیمانکاران طلبکار بدهی خود را از دولت سریعتر دریافت می‌کنند.

بنابراین، با انتشار اسناد خزانه اسلامی بطور همزمان، دولت به واسطه مدیریت بدهی‌ها، بانک مرکزی از طریق کنترل نقدینگی موجود و مردم با کسب نرخ بازدهی بدون ریسک، همگی در یک بازار رقابتی، نفع می‌برند.

بررسی انواع ریسک در اسناد خزانه اسلامی

معاملات اوراق بهادار در بازار سرمایه با ریسکهای متعددی همراه است. در ادامه به بررسی برخی از این ریسکها در معاملات اوراق خزانه اسلامی می‌پردازیم:

ریسک نقدشوندگی

ریسک نقدشوندگی به این معنا است که دارندگان اوراق نتوانند آن را به فروش برسانند. شرکت فرابورس ایران، اسناد خزانه اسلامی را با هدف کاهش ریسک نقدشوندگی برای سرمایه گذاران، پذیرفته است. معاملات در این بازار از حجم بسیار بالایی برخوردار هستند. در نتیجه، دارندگان این اوراق در هر زمانی می‌توانند نسبت به فروش آنها اقدام نمایند. وجود بازارگردانان در بازار نیز به نقدشوندگی این اوراق کمک می‌کند.

ریسک عدم بازپرداخت

یکی دیگر از انواع ریسک در معاملات اوراق بهادار، ریسک نکول یا ریسک عدم بازپرداخت اصل سرمایه در زمان سررسید می‌باشد. اسناد خزانه اسلامی ، از این ریسک مبرا می‌باشند. دولت برای رفع نگرانی در این زمینه، به اين بدهی اولويتی برابر با حقوق و مزاياي كاركنان خود داده است. در واقع، اسناد خزانه به عنوان بدهی ممتاز دولت در نظر گرفته می‌‌شوند. خزانه ‌داری كل كشور نيز موظف است در تاریخ سررسید اسناد خزانه، مبلغ اسمی آن را به دارندگان پرداخت نماید. این تعهد نامه بازپرداخت در زمان سررسید اوراق، به امضای وزير امور اقتصاد و دارايی می‌رسد. بنابراین، وزارت امور اقتصادی و دارایی و خزانه داری کل کشور، ضامن بازپرداخت این اوراق هستند. از این رو، می‌توان اطمینان داشت که این اوراق، ریسک نکول (بازپرداخت اصل سرمایه) نخواهند داشت.

نوسانات قیمت

تنها ریسک این اوراق، ریسک نوسانات قیمتی است؛ زیرا قیمت این اوراق براساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. با این حال، اطمینان می‌یابید که تحت هر شرایطی در زمان سررسید، می‌توان اوراق را با مبلغ اسمی واگذار نمود.

نحوه محاسبه بازده اسناد خزانه اسلامی

سود اسناد خزانه برای سرمایه گذاران از تفاوت قیمت خرید و فروش در بازار فرابورس و یا در صورت نگهداری اوراق تا زمان سررسید، از تفاوت قیمت خرید و قیمت اسمی اوراق در زمان سررسید، حاصل می‌شود. نرخ بازدهی اوراق تا زمان سررسید را اصطلاحا «YTM» می‌گویند. جهت محاسبه YTM می‌‌توان از معادله زیر استفاده نمود:

• YTM = نرخ بازدهی اوراق تا زمان سررسید
• F = قیمت اسمی اوراق
• P = قیمت خرید اوراق
• T = تعداد روزهای سال (365)
• N = تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید

شرکت فرابورس ایران نیز امکان محاسبه بازدهی اسناد خزانه را برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده است. برای ورود به صفحه محاسبه نرخ بازده این اوراق کلیک کنید.

نحوه خرید و فروش اخزا در بازار فرابورس

در بازار فرابورس ایران، امکان خرید و فروش این اوراق وجود دارد. پیمانکارانی که به وجه مالی نیاز دارند، می‌توانند اوراق خود را از طریق یکی از کارگزاران فرابورس ایران به قیمت روز به فروش برسانند. قیمت این اوراق پس از عرضه به واسطه سازوکار «عرضه و تقاضا» تعیین می‌گردد. تسویه وجوه ناشی از معاملات این اوراق، توسط شرکت سپرده‌‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌شود. وجوه حاصل از فروش این اوراق، یک روز کاری پس از معامله (T+1) به حساب فروشنده واریز خواهد شد.

با جستجوی نماد این اوراق در سایت TSETMC می‌توانید وضعیت معاملات آنها را مشاهده نمایید. اسناد خزانه اسلامی با نماد اخزا در تابلوی معاملاتی درج می‌شوند. همچنین در کنار نام این اوراق، اعدادی ذکر می‌شوند که قسمتی از آن مربوط به تاریخ سر‌رسید آنها می‌باشد.

نمونه اسناد خزانه اسلامی در تابلو معاملاتی

نگهداری اوراق تا تاریخ سررسید

پیمانکارانی هستند که تا سررسید اوراق خزانه خود قصد فروش آن را ندارند. لازم است این پیمانکاران، اطلاعات خود را نزد فرابورس ایران تکمیل کرده و شماره حسابی به نام خود معرفی نمایند. مبلغ اسمی اوراق در روز سررسید بدون نیاز به مراجعه حضوری به حساب آنان واریز خواهد شد.

پرداخت مبلغ اسمی اوراق خزانه در تاریخ سررسید

خزانه داری کل کشور، وجه مورد نیاز برای بازپرداخت ارزش اسمی اوراق را در اختیار سازمان مدیریت و برنامه ریزی قرار می‌دهد، این وجه در نهایت به بانک عامل منتقل می‌شود.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از طریق بانک عامل، ارزش اسمی اوراق را به حساب دارندگان واریز می‌کند.

فرم تعهد عرضه

نامه‌ای است که دارندگان اولیه اسناد خزانه به واسطه آن متعهد می‌شوند، در زمان عرضه اولیه، حجم مشخصی از اوراق خود را در فرابورس عرضه نمایند. فرم تعهد عرضه به همراه فرم دستور فروش اوراق به یک کارگزار عضو فرابورس ارائه و سپس توسط کارگزاری به فرابورس ارسال می‌گردد.

توجه: فرم تعهد را می‌توان به کارگزار خود یا هر کارگزاری دیگری که عضو فرابورس باشد، تحویل داد.سود اسناد خزانه چگونه محاسبه می شود؟

لیست اوراق خزانه منتشر شده و تاریخ سررسید آنها

با مراجعه به سایت سازمان فرابورس ایران به نشانی www.ifb.ir می‌توانید به لیست اوراق خزانه‌ای که تا کنون منتشر شده‌اند و نیز تاریخ سررسید آنها دست پیدا کنید.

در سایت فرابورس به قسمت بازارها و محصولات رفته، سپس اسناد خزانه اسلامی را انتخاب کنید.

تعیین قیمت اوراق در بازار

قیمت این اوراق در عرضه اولیه به دو روش تعیین می‌شود. در ادامه هر دو روش را شرح می‌دهیم:

1- ثبت سفارش: افراد سفارشات خود را در سامانه معاملاتی ثبت می‌نمایند. قیمت سفارشات خریداران، مخفی خواهد بود. تعداد سفارشات ثبت شده باید به میزان حداقل 80% حجم کل اوراق عرضه شده باشد. قیمتی که توسط ناظر کشف می‌شود، باید به گونه‌‌‌ای باشد که حداقل 80% اوراق عرضه شده در آن قیمت به فروش برسد.

برای درک بهتر به یک مثال توجه کنید: فرض کنید اوراق عرضه شده برای فروش = 1000 سهم باشد.

حجم سفارش خریدقیمت سفارش خرید (ریال)300930,000150922,000100920,000200914,00050910,000100905,000

حجم سفارشات: 950 سهم (80% از 1000 سهم)

در مثال می‌بینید که 80% اوراق در قیمت 914,000 ریال به فروش می‌رسند. متقاضیانی که قیمتی بالاتر از 914,000 ریال پیشنهاد داده‌اند، اوراق را با همین قیمت خریداری می‌کنند و متقاضیانی که پایین‌تر از این قیمت را پیشنهاد داده‌اند، موفق به خرید نمی‌شوند.

2- روش حراج: در این روش، قیمت طی یک جلسه معاملاتی پس از رقابت خریداران با یکدیگر تعیین می‌شود. به این صورت که فروشندگان و خریداران سفارشات خود را ثبت می‌کنند. بهترین قیمت فروش (پایین ترین) با بهترین قیمت خرید (بالاترین) با یکدیگر منطبق می‌شوند و معامله صورت می‌گیرد.

خلاصه ای از اسناد خزانه اسلامی ( اخزا )

اوراق قرضه از جمله ابزارهای کاربردی در بازار سرمایه می‌باشند. دولتها و سایر کسب و کارهای بزرگ می‌توانند به واسطه این اوراق، بدهیهای خود را به زمان مشخصی در آینده موکول نمایند. اسناد خزانه اسلامی نیز یکی از انواع اوراق قرضه است. این اوراق، مطابق با موازین اسلامی می‌باشند. اسناد خزانه اسلامی را دولت منتشر کرده و در ازای بدهی خود به پیمانکاران ارائه می‌دهد. به این وسیله، دولت متعهد می‌گردد بدهی خود به پیمانکاران طلبکار را در سررسید معین، پرداخت نماید. اسناد خزانه در بازار فرابورس ایران عرضه می‌شود. سرمایه‌گذاران بازار سرمایه نیز می‌توانند با خرید و نگهداری این اوراق، سرمایه‌گذاری مطلوب و بدون ریسک داشته باشند.

اوراق خزانه اسلامی، سودآوری با حداقل ریسک

همیشه دولت‌ها بر اساس فعالیت‌های خود مبالغی را به پیمانکاران بدهکار هستند. گاهی این بدهکاری‌ها تا اندازه‌ای زیاد است که دولت در کوتاه مدت توان پرداختشان را ندارد. این موضوع باعث شده تا برگه بهاداری با عنوان «اوراق خزانه اسلامی» برای پرداخت بدهی‌های دولت ایجاد شود. بر اساس اسناد خزانه اسلامی، خزانه‌داری کل وزارت امور اقتصادی و دارایی، اوراق بهاداری با‌نام یا بی‌نام با بهای اسمی معین و بدون کوپن سود منتشر می‌کند. این اوراق سررسیدهایی حداکثر تا سه سال دارند که در قبال بدهی‌های مسجل بخش دولتی و با توافق بستانکاران به صورت تنزیلی با کسر از بهای اسمی اوراقی در اختیار خریداران آن قرار می‌گیرد. اینکه اسناد خزانه اسلامی چه کاربرد و ویژگی‌هایی دارند و چه افرادی می‌توانند از آنها سود ببرند، موضوعی است که در این مقاله به آن می‌پردازیم.

سودآوری بدون ریسک با اوراق خزانه اسلامی

به صورت کلی، اسناد خزانه اسلامی، ابزاری مالی است که مبتنی بر بدهی دولت به نظام بانکی، ذی نفعان و تامین کنندگان منابع بوده و به وسیله خزانه‌داری کل وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر می‌شود؛ به این معنا که دولت می‌تواند با انعقاد قراردادهای مربوط به مبادله‌های واقعی، اوراق بهادار خزانه را برای سررسید معین در اختیار بانک‌ها، پیمانکاران پروژه‌های کوتاه مدت یا سود اسناد خزانه چگونه محاسبه می شود؟ تأمین کنندگان نیازهای جاری و به طور کلی طلبکاران دولت قرار دهد و از این راه نیازها و هزینه‌های جاری کوتاه مدت خود را تامین مالی کند. مثلا دولت در محاسبات خود پذیرفته که مبلغی بدهی به پیمانکاران دارد، اما در حال حاضر توان پرداختش را ندارد؛ از طرفی معتقد است که تا شش ماه دیگر می‌تواند بدهی خود را پرداخت کند. با توجه به این موضوع، روی یک برگه بهادار مشخص می‌شود که دولت به موجب این برگه، سه میلیارد بدهی به پیمانکار «الف» دارد و آن را در ۳۰ بهمن ٩۵ پرداخت خواهد کرد. به این برگه که در مثال بالا اشاره شد، «اوراق خزانه اسلامی» می‌گویند. در این میان، پیمانکار «الف» می‌تواند تا آخر ۳۰ بهمن صبر کند و کل پول را بگیرد یا این برگه بهادار را – همانند چک – در بازار سرمایه زودتر اما به قیمتی کمتر از سه میلیارد بفروشد؛ به این فرآیند نیز عرضه اوراق خزانه در بازار ثانویه می‌گویند. در ایران، بانک مرکزی ضامن است که اگر دولت به هر دلیلی بدهی را نپرداخت، بانک مرکزی بدهی را پرداخت خواهد کرد؛ این موضوع تضمینی برای خریداران اوراق خزانه و پیمانکاران به شمار می‌رود. در صورتی که دولت توان پرداخت وجه اسناد خزانه را نداشته باشد، پرداخت آن توسط بانک مرکزی به معنای استقراض غیرمستقیم دولت از بانک مرکزی خواهد بود و به این ترتیب، پایه پولی کشور افزایش یافته و منجر به تشدید تورم خواهد شد.

نماد اوراق خزانه چیست؟

اوراق اسناد خزانه اسلامی به اوراق «اخزا» یا «سخا» معروف هستند. نماد این اوراق همراه با عددی بیان می‌شود که نشانگر سررسید آن است. مثلا سررسید اسناد خزانه اسلامی ۹۵۰۹۰۹ در تاریخ ۰۹/۰۹/۱۳۹۵ است.

ویژگی‌های جالب اسناد خزانه اسلامی

اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود. اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق در صورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار «ابزارهای نوین مالی فرا بورس ایران» به فروش می‌رساند. به علت ضمانت موجود برای اوراق خزانه، معمولا این اوراق از بالاترین درجه اعتباری برخوردار هستند. به عنوان مثال، درجه اعتباری آنها در آمریکا AAA است. درجه اعتباری AAA بیانگر بالاترین کیفیت اعتباری بوده و زمانی استفاده می‌شود که کمترین ریسک اعتباری برای یک سرمایه گذاری وجود داشته باشد. کاربرد آن زمانی است که توانمندی فوق‌العاده‌ای در ایفای به موقع تعهدات وجود دارد.

نگاهی به مزایای اسناد خزانه

اوراق خزانه اسلامی مزایای مختلفی را برای دولت، پیمانکاران و خریداران به همراه دارند:

• تصفیه بدهی‌های دولت و تسریع در پرداخت آن به پیمانکاران
• تامین کسری بودجه دولت
• ابزاری مؤثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی
• سود بدون ریسک برای خریداران اوراق خزانه

این موضوع، مزیت بسیار مناسبی برای فعالان بازار سرمایه است. چون می‌توانند در مدت زمانی معلوم با سود مشخصی همراه شوند و سرمایه آنها نیز با تهدید مواجه نمی‌شود.

• قرار گرفتن در اولویت تعهدات دولت

بزرگ ترین دغدغه فعالان بازار سرمایه در خصوص اسناد خزانه اسلامی، عدم ایفای تعهدات دولت در زمان سررسید است؛ برای رفع این نگرانی، دولت به این بدهی اولویتی هم ردیف حقوق و مزایای کارکنان خودش داده و به عنوان بدهی ممتاز دولت در نظر گرفته می‌شود.

• ضمانت پرداخت مبلغ اسمی از سوی خزانه داری کل کشور

خزانه داری کل کشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد کند.

• قابلیت نقد شوندگی بالا

به این معنا که چون حجم معاملات در فرابورس بالا است، دارندگان این اوراق می توانند در هر زمان نسبت به فروش اوراق خود در بازار اقدام کنند.

اسناد خزانه اسلامی چه تفاوتی با سایر اوراق بهادار دارند؟

تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و پرداخت سود است. معمولا این اوراق، سررسیدی کمتر از یک سال دارند و اغلب سررسیدشان به صورت ۴، ۱۳ ،۲۶ و ۵۲ هفته‌ای است. اسناد خزانه اسلامی بدون سود هستند و هیچ گونه پرداخت میان دوره‌ای با عنوان سود نخواهند داشت و سرمایه گذاران از اختلاف قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، سود می‌برند. دارندگان اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.

شیوه پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید چگونه است؟

سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، وجه مورد نیاز برای بازپرداخت ارزش اسمی اوراق را با توجه به زمان سررسید از طریق خزانه‌داری کل کشور به بانک عامل منتقل می‌کند. شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، بر اساس اطلاعات آخرین دارندگان اسناد خزانه اسلامی، ارزش اسمی اوراق را از طریق بانک عامل به حساب دارندگان این اوراق واریز خواهد کرد.

انتشار و فروش اسناد خزانه اسلامی چگونه انجام می‌شود؟

وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت، اسناد خزانه اسلامی را از محل ردیف بودجه اختصاص یافته منتشر می‌کند. دستگاه‌های ذی ربط نیز بر اساس بودجه اختصاص یافته و اولویت‌بندی، لیست پیمانکاران طلبکار از دولت را به بانک عامل معرفی خواهند کرد. بعد از احراز هویت و اخذ اطلاعات لازم توسط بانک عامل، لیست پیمانکاران به فرابورس ایران اعلام خواهد شد. سپس حداکثر ظرف ۱۰ روز کاری، اطلاعات در سامانه معاملات ثبت شده و پیمانکاران می‌توانند نسبت به فروش اسناد خزانه اسلامی در بازار ابزارهای نوین مالی فرا بورس ایران اقدام کنند. پیمانکارانی که برای تامین منابع مالی خود نیاز به وجه مالی داشته باشند می‌توانند اوراق خود را از طریق یکی از کارگزاران عضو فرابورس ایران به قیمت روز در بازار فرابورس به فروش برسانند. اسناد خزانه اسلامی به صورت الکترونیکی منتشر می‌شود و در سامانه‌های معاملاتی بازار سرمایه به صورت الکترونیکی به پیمانکاران تخصیص پیدا می‌کند. در سررسید اسناد خزانه اسلامی، خزانه‌داری مبلغ اسمی اوراق را به حسابی نزد بانک عامل واریز می‌کند. پس از آن شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و سود اسناد خزانه چگونه محاسبه می شود؟ تسویه وجوه، مبلغ اسمی را به شماره حساب بانکی دارندگان اوراق واریز خواهد کرد. بنابراین اعلام شماره حساب و شبای بانکی دارندگان اوراق به کارگزار ضروری است.

قیمت اسناد خزانه اسلامی چگونه محاسبه می‌شود؟

قیمت این اوراق با در نظر گرفتن دو عامل نرخ سود مورد انتظار بازار و فاصله تا سررسید اوراق تعیین می‌شود. به عنوان نمونه، قیمت اوراق در شرایطی که ۱۸۲ روز تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار ۲۱ درصد است، به روش زیر محاسبه می شود:

بنابراین هرچه به سررسید نزدیک می‌شویم، قیمت اسناد خزانه اسلامی به قیمت اسمی آن نزدیک‌تر می‌شود. علاوه بر این، با افزایش نرخ بازده مورد انتظار بازار، قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی کاهش خواهد یافت. قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه با مکانیزم عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد. این مکانیزم در عرضه اولیه به یکی از دو روش ثبت سفارش و حراج مشخص می‌شود. در روش ثبت سفارش، قیمت‌های وارده توسط خریداران به صورت مخفی خواهد بود و تعداد سفارشات وارده توسط خریداران مجموعاً باید به میزان حداقل ۸۰ درصد حجم کل اوراق عرضه شده باشد. در ضمن، قیمتی که کشف می‌شود باید به گونه‌ای باشد که در آن قیمت، حداقل ۸۰ درصد اوراق عرضه شده به فروش برسند. مثلا در صورتی که ۸۰ درصد اوراق عرضه شده با قیمت ۷۲۰,۰۰۰ ریال مد نظر قرار گیرد کسانی که قیمت‌های بالاتری را برای خرید پیشنهاد کرده‌اند نیز این اوراق را با قیمت ۷۲۰,۰۰۰ ریال خریداری می‌کنند و کسانی که قیمت‌های پایین‌تر را پیشنهاد داده‌اند اوراقی دریافت نخواهند کرد.

در روش حراج، قیمت در یک جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت خریداران تعیین می‌شود. در این روش سفارش، متقاضیان (خریداران) و عرضه کنندگان (فروشندگان) در یک بازه زمانی وارد سامانه معاملاتی می‌شوند. پس از آن بهترین قیمت‌های خرید (بالاترین قیمت‌ها) و بهترین قیمت‌های فروش (پایین‌ترین قیمت‌ها) با یکدیگر منطبق شده و معامله انجام خواهد شد. در این میان، قیمت این اوراق تحت تأثیر دو عامل «تعیین نرخ سود مورد انتظار بازار» و «فاصله تا سررسید اوراق» است. مثلا قیمت اوراق در شرایطی که ۶ ماه تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار ۲۱ درصد است به روش زیر محاسبه می‌شود:

آیا بازده حاصل از خرید و نگهداری اسناد خزانه اسلامی قانع کننده است؟

به منظور آشنایی با شیوه محاسبه نرخ بازده نگهداری اسناد خزانه اسلامی تا سررسید و همچنین مقایسه بازده این اوراق با سایر اوراق تامین مالی، می‌توان نرخ بازده اسناد خزانه را به صورت روزشمار و به شکل زیر محاسبه کرد:

F: قیمت اسمی

P: قیمت خرید

T: تعداد روزهای سال ( ۱۳۶۵)

N: تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید

جمع بندی

فعالان بازار سرمایه در صورتی که قصد سرمایه گذاری مطمئن و بدون ریسک در بازار سرمایه را داشته باشند می‌توانند روی اسناد خزانه اسلامی سرمایه گذاری کنند تا از این طریق در مدت زمانی مشخص با سودآوری مناسب و مشخصی همراه شوند. شاید نگرانی برخی از فعالان بازار سرمایه در عدم نقدشوندگی این اسناد باشد. اما با توجه به تضمین بانک مرکزی مبنی بر پرداخت آن، این نگرانی نیز حل شده و فعالان بازار سرمایه با خیالی آسوده می‌توانند به سرمایه گذاری روی این اوراق بپردازند.

نحوه محاسبه سود اسناد خزانه اسلامی (اخزا)

فرض کنید شما اسناد خزانه اسلامی را که قیمت اسمی ۱۰۰۰،۰۰۰ ریال دارند،در زمان انتشار به قیمت ۸۵۰،۰۰۰ ریال خریداری می کنید.

سررسید این اخزا نیز ۸ ماهه است. در نتیجه شما می توانید پس از گذشت ۸ ماه و در زمان سررسید ، اخزا تحت تملک خود را به قیمت ۱۰۰۰،۰۰۰ ریال به فروش برسانید.

بدین ترتیب شما از خرید و فروش اخزا در این ۸ ماه ۱۷٫۶۴% سود بدست آورده اید :

قیمت خرید : ۸۵۰،۰۰۰ ریال
قیمت فروش : ۱۰۰۰،۰۰۰ ریال
سود حاصل از فروش :
ریال۱۵۰،۰۰۰ = ۸۵۰،۰۰۰ – ۱۰۰۰،۰۰۰
درصد ۱۷٫۶۴% = ۱۰۰*۱۵۰،۰۰۰/۸۵۰،۰۰۰

• بخشنامه حق بیمه کمک هزینه مسکن در سال ۱۴۰۱
• مدل عملیاتی جدید کاربرد عقد اجاره تصویب شد
• نحوه حسابرسی مالیاتی صورتحسابهای سواپ کالا
• ابلاغ قانون اصلاح ترمیم حقوق کارکنان و بازنشستگان
• نحوه اخذ مالیات ارزش افزوده از شرکت‌های پیمانکاری
• آخرین جزییات افزایش حقوق کارمندان و بازنشستگان
• ابلاغ ضوابط خرید اسکناس ارز از بانک‌ها
• آیین نامه حمایت از کسب و کارهای دیجیتال با معافیتهای مالیاتی
• اطلاعیه مهم سازمان امور مالیاتی درخصوص تمدید معاملات فصلی
• برگزاری کنگره‌ی جهانی حسابداران
• دستورالعمل اجرایی رسیدگی به پرونده‌های بزرگ و مهم مالیاتی
• دیگر دسته چک کاغذی به مشتری تحویل داده نمی‌شود
• لایحه الحاق به قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان
• الزام صدور صورتحساب الکترونیکی از چه تاریخی است؟
• معافیت مالیاتی شرکت‏‌های تولیدکننده نرم‌افزار ابلاغ شد

برای عضویت در خبرنامه سایت بروی تصویر بالا کلیک کنید

-30 آبان مهلت ارسال گزارش معاملات فصل تابستان به سازمان امورمالیاتی(بخشنامه)

-30 آبان مهلت ارسال ليست حقوق مهر به سازمان امورمالیاتی

-30 آبان مهلت ارسال ليست حقوق مهر به سازمان تامین اجتماعی

– بموجب ماده 137 قانون تجارت : هيات مديره بايد لااقل هر شش ماه يك بار خلاصه صورت دارايي و قروض شركت را تنظيم كرده و به بازرس بدهد.