کار بازارگردانان در روزهای بورس چیست

انواع شاخص در بورس

بازارگردانی یا اتلاف منابع ملی؟

تومان نیوز : «نوسان‌گیران» توصیفی است که سهامداران خرد و برخی مسوولان خارج از بازار سرمایه در روزها و هفته‌های اخیر از بازارگردان‌ها ارائه می‌‌کنند؛ به‌ویژه پس از آنکه شرکت بورس و اوراق بهادار تهران تمامی شرکت‌های بورسی را ملزم به بازارگردانی کرد. از آن زمان تاکنون، هر روز که شاخص کل بازار نزولی شده، دیواری کوتاه‌تر از بازارگردان‌ها پیدا نمی‌شود و آنها در نوک پیکان حملات قرار گرفته و به‌عنوان مقصر معرفی شده‌‌اند. با این حال نظر کارشناسان و متخصصان بازار سرمایه چنین نیست و گرچه بر فعالیت بازارگردانان اشکال‌هایی وارد می‌کنند اما معتقدند نباید به بازارگردان به‌عنوان نهادی که وظیفه دارد تنها در روزهای ریزش بازار، منابعش را خرج جمع کردن صف‌های فروش کند، نگاه کرد.

به گزارش پایگاه خبری تومان نیوز(toomannews)،در کنار تصمیمات ریز و درشتی که مسوولان ارشد بورسی برای بهبود وضعیت بازار در روزهای سقوط شاخص کل گرفتند، ورود بازارگردانان به بازار سرمایه نیز بیش از هر چیز دیگری خودنمایی می‌کرد که از آن به‌عنوان عامل نجات بازار یاد می‌شد. مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار پس از چند جلسه با مدیران ارشد حقوقی خبر ورود بازارگردانان در حمایت از بازار سرمایه را اعلام کردند. آنان تاکید داشتند که با حمایت بازارگردانان صف‌های فروش جمع و بازار رفته‌رفته روی آرامش را به خود می‌بیند. در نهایت نیز در آخرین روز از تابستان بود که معاون عملیات بازار شرکت بورس تهران با صدور اطلاعیه‌ای به مدیران عامل شرکت‌های بورسی اعلام کرد که با توجه به اهمیت روزافزون الزامات نقدشوندگی بازار و لزوم تنظیم عرضه و تقاضای بازار به موجب آیین‌نامه حفظ ثبات بازار سرمایه و صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران و سهامداران، داشتن رکن بازارگردانی موثر از سوی ناشر و سهامداران شرکت‌ها جزو الزامات پذیرش شرکت‌هاست. طبق این اطلاعیه تمامی شرکت‌های بورسی از ۱۰ مهرماه و تمامی شرکت‌ها در فرابورس از تاریخ ۱۵ مهر ملزم به معرفی بازارگردان شدند. گرچه کارشناسان در همان زمان از این تصمیم حمایت کردند و بازارگردانی را یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه دانستند اما تاکید داشتند که بازارگردانی عامل دوم نجات بازار است و نباید تصور کرد با حضور بازارگردانان مشکلات ریز و درشت هم حل شود.
تعریف نادرست از بازارگردانی

اکنون نیز که چند ماهی از ملزم شدن شرکت‌های بورسی برای بازارگردانی می‌گذرد و به گفته سیاوش وکیلی، مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس در ۹ ماه گذشته بازارگردان‌ها دو برابر حجم فروش سهام، اقدام به خرید سهام کرده‌اند، پیش‌بینی کارشناسان این حوزه درست از آب درآمده است. هرچند بازار از ریزش غیرمعمولی نجات یافته اما همچنان به تعادل نرسیده است. با این حال و با وجود آنکه بازارگردان‌ها در ۹ ماه گذشته ۵۵ هزار میلیارد تومان سهام خریداری کرده‌ و به میزان ۲۷هزار میلیارد تومان سهام فروخته‌اند، اگر شاخص روند نزولی به خود بگیرد باز آنان به‌عنوان مقصر اصلی معرفی می‌شوند. حسین خسرونژاد، کارشناس بازار سرمایه این نگاه را غلط می‌داند و به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید مانند همه تصمیم‌های دیگر بازار سرمایه، بازارگردانی هم در بازار ما درست انجام نمی‌شود. به اعتقاد او بازارگردانی در بازار ایران درست تعریف نشده و نگاه سهامداران و مسوولان به بازارگردان‌ها غلط است. خسرونژاد توضیح می‌دهد: «مثل همه اتفاقات دیگر در بازار سرمایه ما که بدون کار کارشناسی انجام می‌شود، بازارگردانی هم بدون کار کارشناسی انجام می‌شود. بازارگردان صرفا برای جمع‌کردن سهم‌‌ها و روزهای منفی نیست. بازارگردان باید بتواند در روند مثبت بازار هم تاثیرگذار باشد. اینکه ما همه شرکت‌ها را مجبور کنیم منابعی را از دست بدهند برای بازارگردانی اشتباه است.»

این کارشناس بازار سرمایه یادآور می‌شود: «بازارگردانی در بازار ما به‌ویژه در این چند ماه اخیر به این دلیل به وجود آمد که بازار حبابی و نیازمند اصلاح بود و مسوولان اصرار داشتند یک عده بیایند از جیب یک عده دیگر سهم‌ها را خریداری کنند که تبعات سیاسی و اقتصادی بازار کم شود. بنابراین تصوری که سازمان بورس و مردم از بازارگردان دارند آدمی است که یک پول از یک منابع مفتی آورده و با آن سهم حبابی مردم را بخرد تا مردم ضرر نکنند و همه خوشحال باشند! در صورتی که در هیچ جای دنیا بازارگردانی اینگونه انجام نمی‌شود.»

خسرونژاد با مقایسه بازارگردانی در کشور آلمان می‌گوید: «در بازار آلمان اگر ۱۵ یا ۲۰ درصد قیمت سهام بالا برود market maker یا همان بازارگردان ۴۰ درصد سهام شرکت را روی کانتر می‌گذارد ولی چیزی که در کشور ما جا افتاده این است که بازارگردان تعریف شده نهاد یا سهامدار عمده‌ای است که فقط در بازارهای نزولی فعالیت کند. اگر همین سهامدار عمده یا بازارگردان در بازار صعودی بخواهد سهم بفروشد همه شاکی می‌شوند که عرضه‌های آبشاری حقوقی‌ها شروع شد!
بازارگردانی یا اتلاف منابع ملی؟

او در ادامه با ذکر مثالی از بازارگردانی سهام بانک تجارت می‌گوید: «صندوق بازارگردان بانک تجارت در دو ماه گذشته حدود ۸ میلیارد تومان سهم خریداری کرده است. یعنی منابع و سرمایه مردم که باید صرف بنگاه‌های کوچک برای جلوگیری از اتفاق‌های بد اقتصادی در زمان شیوع کرونا یا جلوگیری از بیکاری می‌شد صرف خرید سهام بانک تجارت شده است! از سوی دیگر این‌قدر خریدار زیاد است که در حال حاضر سهم بازارگردان بانک تجارت نزدیک به سهم دولت در بانک تجارت شده یعنی در مجمع مشخص نیست سهامدار حقوقی بانک تجارت دقیقا کیست؟ دولت است یا صندوق بازارگردان تحت مدیریت خود بانک تجارت؟! بنابراین مانند همه اتفاقات دیگر در بازار سرمایه که نمادی از تصمیمات عجولانه و سوءمدیریت در ارکان بازار مشاهده می‌شود، در بازارگردانی هم هست.»

خسرونژاد معتقد است تا روزی که این‌گونه بازارگردانی ادامه داشته باشد منابع کشور بیشتر به هدر می‌رود. این کارشناس بازارهای مالی با یادآوری کسری بودجه سال آینده می‌گوید: «در کشوری که برآورد می‌شود در بودجه ۱۴۰۰ کسری هنگفتی وجود داشته باشد، اینکه بانک تجارت منابع زیادی بابت حمایت کورکورانه از سهام بانک هدر دهد، عقلانی نیست. »
لزوم اصلاح فرهنگ سرمایه‌گذاری

خسرونژاد راه اصلاح روش بازارگردانی در کشور و نزدیک شدن به استانداردهای جهانی را فرهنگ‌سازی و روی کار آمدن مدیران متخصص می‌داند. او می‌گوید: «مردم باید یاد بگیرند که اگر با چشم بسته و بدون کوچک‌ترین اطلاعی سهم می‌خرند باید عواقب آن را هم بپذیرند. سواد مالی و فرهنگ سرمایه‌گذاری در کشور ما وجود ندارد و تا زمانی که این دو اصلاح نشود مشکلی حل نخواهد شد.» این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه «باید مدیران غیرمتخصص جای خود را به افراد خبره و متخصص بدهند» تاکید می‌کند: «قطعا تصمیمات غیرکارشناسی مسوولان ما نیز زیاد است و بسیاری از مشکلات از همین تصمیمات ناشی می‌شود. از تصمیماتی که در سازمان بورس و شورای عالی بورس و شرکت بورس به‌صورت لحظه‌ای عوض می‌شود بگیرید تا تصمیماتی که در سطح کلان‌تر اقتصاد درباره بازار سرمایه گرفته می‌شود. همه اینها باعث می‌شود که وضعیت بازار اینگونه باشد و هیچ کاری از جمله بازارگردانی درست انجام نشود.»

خسرونژاد در حالی سیاست‌گذاری‌های بورسی را عامل وضعیت ناآرام بازار سرمایه می‌داند و معتقد است که نگاه مردم و مدیران به بازارگردانی غلط است که برخی معتقدند بازارگردان‌ها در فرآیندهای بازار سرمایه اختلال ایجاد و آنان را به تلاش برای نوسان‌گیری از سرمایه‌گذاران خرد متهم می‌کنند. این نگاه فراتر از نگاه فعالان فضای مجازی است و در نهادهای حکومتی هم رخنه کرده است. به‌طوری که مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نهاد قانون‌گذاری در هفته‌های اخیر بازارگردان‌ها در سیبل حملات خود قرار داده و حتی یکی از این نمایندگان ادعا کرده که لیستی ۵۰ نفره از متهمان در موضوع بازارگردانی و شرکت‌هایی را که به گفته او با عملکرد خود باعث سقوط شاخص شده‌اند، به رئیس دستگاه قضا گزارش داده است! اما سیاوش وکیلی، مدیر روابط کار بازارگردانان در روزهای بورس چیست عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس، ضمن رد این اتهام‌ نوسان‌گیری بازارگردانان، فعالیت اکثریت آنان را قانونمند دانسته و درباره نحوه برخورد سازمان بورس با تخلفات برخی بازارگردان‌ها هم توضیح داده است. او در یکی از مصاحبه‌های اخیر خود بر تفاوت بین «تخلف» و «جرم» تاکید کرده و گفته سازمان بورس با ناشران و نهادهای مالی که از دستورالعمل‌ها تخلف کردند و همچنین با بازارگردان‌هایی که در فرآیند عملیات بازارگردانی هم دچار تخلف شوند برخورد خواهد کرد. اما این موضوع با جرم‌انگاری و ارسال پرونده به دادگاه‌ها تفاوت دارد. به گفته او تاکنون عمده تخلفات ناشی از استنکاف برخی ناشران از عمل به مصوبه ۲۰ شهریور شورای عالی بورس و آیین‌نامه صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران بوده که همه ناشران (چه ناشران جدیدالورود به بازار و چه ناشران باسابقه بازار) را به داشتن بازارگردان ملزم کرده است، در نخستین روزهای اجرای این مصوبه در ۱۳مهرماه برخی ناشران از اجرای آن خودداری کردند که برخوردهای لازم براساس مقررات هم صورت پذیرفت. همچنین طبق اعلام معاونت حقوقی سازمان بورس در دو یا سه ماه گذشته ۲۰۷ مدیر بورسی، احکامی از «تذکر» تا «سلب صلاحیت» و «جریمه نقدی» دریافت کردند که در تاریخ بورس این میزان جدیت در مقابل تخلفات بی‌سابقه بوده است. سازمان بورس ضمن حمایت از بازارگردانان و اعلام این آمار که اکنون از بین حدود ۶۵۰ نماد فعال در بازار سرمایه، ۴۸۰ نماد دارای بازارگردان هستند تاکید دارد که این سازمان با هیچ تخلفی کنار نمی‌آید.
بازارگردانی سهم چیست؟

بازارگردانی، فعالیتی است که با هدف کاهش دامنه نوسانات قیمت اوراق بهادار و تامین نقدشوندگی آن توسط کارگزار انجام می‌شود. در واقع بازارگردان به افراد یا شرکت‌هایی گفته می‌شود که با هدف کسب سود اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار یا کالاهای اقتصادی می‌کنند و بنا به ماهیت عملکرد از نوسانات ناخواسته و قیمت دارایی می‌کاهند. بازارگردان‌ها (Market Maker) حجم زیادی از اوراق بهادار را در اختیار دارند و می‌توانند مقدار زیادی از سفارش‌ها را در بازارهای مالی انجام دهند.

به گزارش دنیای اقتصاد ،وظیفه بازارگردان‌ها همواره حفظ تعادل سهام است. بازارگردان باعث جلوگیری از تشکیل صف‌های خرید و فروش می‌شود. به‌عبارت‌دیگر زمانی که اکثر سرمایه‌گذاران اقدام به فروش دارایی‌های خود می‌کنند و عرضه زیاد می‌شود اما تقاضا برای خرید سهم کم می‌شود، بازارگردان اقدام به حمایت از سهم و خرید سهم‌های عرضه شده می‌کند تا تقاضای همه‌ فروشندگان تامین و نقدشوندگی در سهم افزایش یابد. البته بازارگردان تنها در صفوف فروش اقدام به حمایت از سهم نمی‌کند و در روزهای مثبت و صفوف خرید هم اگر سرمایه‌گذاران به دنبال خرید سهم باشند، بازارگردان دارایی‌های خود را عرضه می‌کند تا تمام سفارش‌های خرید نیز تامین شود و علاوه بر آن حجم مبنا هم پر شود. به عبارتی خرید و فروش سهام را برای معامله‌گران تسهیل می‌کند. به این ترتیب از مهم‌ترین وظیفه بازارگردان افزایش نقدشوندگی در بازار است. در واقع زمانی که سهامداران نقدینگی نیاز دارند و تصمیم به فروش اوراق خود در بازار گرفته‌اند اما به دلیل رکود خریداری برای سهم‌ها پیدا نشود بازارگردان باید اقدام به خریداری این اوراق کند یا زمانی که افراد برای خرید اوراق به دنبال فروشنده هستند اوراق در اختیار خود را به متقاضیان بفروشد. در مجموع مهم‌ترین اهداف بازارگردان، کاهش هزینه‌های معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش، جلوگیری از نوسانات شدید و کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین و افزایش میزان نقدشوندگی سهام و بازار و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار است.

شاخص بورس چیست؟ انواع شاخص در بورس

آنچه به گوش هر سرمایه‌گذار بورس مهم و شنیدنی می‌آید، اخبار مربوط به “شاخص” است. اما شاخص چیست؟ در این مقاله ما قصد داریم تا به تعریف مفهوم شاخص بپردازیم. در ادامه ضمن تعریف انواع شاخص، شاخص بورس تهران را معرفی میکنیم.

شاخص بورس چیست؟

“شاخص” در فرهنگ لغوی به معنای علامت و نماست. در مفهوم کلی شاخص نمایانگر عددی است که تغییرات در یک یا چند متغیر را نشان می‌دهد. شاخص کل بورس عددی است که میانگین تغییرات بازدهی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را طی یک روز کاری بازار نشان می‌دهد. با مقایسه دوره‌ای شاخص می‌توان پی برد که روند بازار صعودی بوده یا نزولی.

به طور مثال عبارت “امروز شاخص کل بازار بورس ۹ ‌هزار و ۶۳۴ واحد افت داشت. که در نهایت این شاخص به رقم یک میلیون و ۲۳۳ هزار واحد رسید” نشان می‌دهد که بورس نسبت به روز گذشته به چه میزان افت کرده است.

شاخص بورس در ازای هر روز کاری بازار به‌روزرسانی می‌شود تا میزان تغییرات بازدهی سهام کلیه شرکت‌ها را به اطلاع عموم برساند.

با مقایسه هر شاخص طی ادوار مختلف می‌توان به میزان تغییرات آن پی برد. به طور مثال با مقایسه شاخص کل بورس در تاریخ 7 اردیبهشت 1399 با مقدار 797,000 و تاریخ 7 اردیبهشت 1400 با مقدار 1,193,000 به این نتیجه می‌رسیم که روند بورس نسبت به تاریخ مشابه در سال گذشته 49% رشد کرده است.

شاخص جهانی بورس

نشان دادن روند تغییرات بازده سهام با کمک شاخص، شیوه‌ای رایج در تمامی بازارهای بورس دنیاست. از مطرح‌ترین این شاخص‌ها می‌توان به شاخص داو جونز (DOW&JONES) و نزدک (NASDAQ) به عنوان شاخص بورس آمریکا اشاره کرد.

در بورس ایران شاخص‌های مختلفی وجود دارد که فرمول محاسبه آن‌ها با هم متفاوت است و یا از سهم‌های به خصوصی تشکیل شده‌‎اند. در ادامه به توضیح این شاخص‌ها می‌پردازیم.

انواع شاخص در بورس

شاخص کل یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX)

در هر سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذار از دو قسمت منتفع خواهد شد:

1- افزایش قیمت سهام (بازده سرمایه‌ای): یعنی بازدهی که سرمایه‌گذار از محل تغییر قیمت سهام کسب می‌کند. به طور مثال اگر شما سهامی را 20000 ریال خریداری کرده باشید و آن را 25000 ریال بفروشید، 5000 ریال سود ناشی از تغییر قیمت سهام یعنی معادل 25 درصد قیمت خرید کسب خواهید کرد.

2- کسب سود نقدی (بازده نقدی): سودی که از جریانات نقدی دوره سرمایه‌گذاری به دست می‌آید. اگر در سهام سرمایه‌گذاری کرده باشید، این بازده به شکل سود و اگر در اوراق قرضه سرمایه گذاری کرده باشید، به شکل بهره خواهد بود.

بازده کل جمع بازده نقدی و بازده سرمایه‌ای است. مهم‌ترین شاخص در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص کل یا همان TEDPIX است.

TEDPIX مخفف چیست؟

TEDPIX مخفف Tehran Exchange Divedend and Price Index یا همان شاخص قیمت و بازدهی نقدی بورس اوراق بهادار تهران است.

این شاخص میانگین تغییرات بازده کل یعنی بازده نقدی و بازده سرمایه‌ای را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر شاخص کل روزانه نشان می‌دهد که میانگین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود پرداختی در یک روز چقدر بوده است.

البته نکته مهم این جاست که وزن سهم‌ها در محاسبه شاخص کل باهم برابر نیست. شرکت‌هایی که سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص می‌دهند تاثیر بیشتری نسبت به شرکت‌ها با سهام کمتر دارند. به عبارت دیگر تاثیر تغییرات قیمت سهم هر شرکت بر شاخص کل بستگی به وزن آن شرکت دارد. منظور از وزن، مقدار سهام و حجم معاملات شرکت است.

شاید بپرسید اگر سهمی به هر دلیلی بسته یا متوقف باشد، در محاسبه شاخص منظور نمی‌شود؟ باید گفت، در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن به عنوان قیمت آن سهم درنظر گرفته شده و در شاخص لحاظ می‌شود.

شاخص هم‌وزن

شاخص هم‌وزن مثل شاخص کل میانگین قیمت سهام تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را نشان می‌دهد. با این تفاوت که در محاسبه شاخص هم‌وزن، وزن سهام شرکت‌ها باهم برابر در نظر گرفته می‌شود. در واقع حجم معاملات و مقدار سهم تاثیری بر محاسبه شاخص هم‌وزن ندارد. شاخص هم‌وزن میانگین قیمت سهام تمامی شرکت‌ها را با فرض یکسان بودن تاثیر آن‌ها بر میانگین نشان می‌دهد.

نکته مهم در خصوص شاخص هم وزن این است که به علت یکسان بودن تاثیر وزن سهم‌ها بر محاسبه میانگین، تغییرات شاخص نشان‌دهنده تغییرات بیش از نیمی از سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است. به طور مثال شاخص مثبت نشان می‌دهد که سهام بیش از نیمی از شرکت‌ها رشد داشته‌اند. اما درباره شاخص کل نمی‌توانیم اینطور بگوییم. چون مثبت بودن شاخص می‌تواند تنها بر اثر رشد سهام چند شرکت بزرگ باشد در حالیکه قیمت سهام شرکت‌های کوچک کاهش‌یافته است. به عبارتی وزن بیشتر سهام شرکت‌های بزرگ باعث می‌شود که تغییرات قیمت سهام سایر شرکت ها برمحاسبه شاخص کل تاثیر کمتری بگذارد.

شاخص قیمت (TEPIX)

TEPIX مخفف Tehran Exchange Price Index به معنی شاخص بازدهی قیمت بورس اوراق بهادار تهران است. شاخص قیمت میانگین تغییرات قیمت سهام تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را نشان می‌دهد. این شاخص بخشی از شاخص کل است که تغییرات بازدهی نقدی را نشان نمی‌دهد و تنها مختص به روند تغییرات قیمت سهام است.

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

TEDIX مخفف Tehran Exchange Divedend Index به معنی شاخص بازدهی نقدی بورس اوراق بهادار تهران است. این شاخص تنها تغییرات روند سود پرداختی به سرمایه‌گذاران از سوی شرکت‌های بورسی را نشان می‌دهد.

معمولا این شاخص کمتر دچار تغییر می‌شود و روندی با نوسانات کم دارد. اما این قاعده بستگی به تاریخ شاخص دارد. در ماه‌هایی مثل مرداد و دی نوسان شاخص بازده نقدی بیشتر می‌شود. چون اغلب شرکت‌ها در این ماه‌ها مجمع عمومی برگزار می‌کنند و نرخ سود پرداختی را به سهامداران اعلام می‌کنند.

شاخص قیمت و شاخص بازده نقدی هر دو متاثر از وزن سهام شرکت‌ها هستند. هر شرکت با وزن سهام بیشتر، تاثیر بیشتری بر شاخص می‌گذارد.

شاخص صنعت و شاخص مالی

شاخص صنعت نشان‌دهنده میانگین تغییرات بازدهی کل سهام شرکت‌های مختص به یک صنعت است. به کار بازارگردانان در روزهای بورس چیست طور مثال وقتی می‌گوییم شاخص صنعت دارویی 212 واحد رشد کرده است؛ یعنی میانگین بازدهی سهام شرکت‌های فعال در حوزه دارویی مثل برکت، دارو، دامین، دالبر، دسینا و… نسبت به روز گذشته 212 واحد افزایش پیدا کرده است. شاخص مالی میانگین تغییرات بازدهی سهام شرکت‌های فعال در حوزه مالی مثل شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های بیمه و … ر ا نشان می‌دهد.

شاخص 30 شرکت بزرگ

منظور از 30 شرکت بزرگ، 30 شرکت فعال در بورس با بیشترین وزن است. این 30 شرکت بیشترین سهام موجود در بازار را به خود اختصاص داده‌اند و حجم معاملات سهام آن ها بالاست. تغییرات قیمت این شرکت‌ها تاثیر چشم‌گیری بر شاخص بورس می‌گذارد. شرکت‌هایی مثل فملی (به طور مثال با حجم بالای 107892341 در یک روز)، وبملت، خودرو، اخابر و…

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

TEFIX مخفف Tehran Exchange Free Float Index به معنی شاخص سهام آزاد شناور بورس اوراق بهادار تهران است. منظور از سهام آزاد شناور، حجمی از سهام هر شرکت است که در انحصار یک شخص به خصوص یا یک شرکت حقوقی نیست. معمولا بخشی از سهام هر شرکت توسط افراد با سرمایه‌های کلان یا نهادهای مالی (تحت عنوان سرمایه‌گذاران حقوقی) خریداری و با هدف مشارکت در مدیریت شرکت نگهداری می‌شود.

همین امر باعث می‌شود تا این بخش از سهام در انحصار مالکان باشد و به صورت فعال در بازار معامله نشود. آنچه از مابقی سهام شرکت باقی می‌ماند سهام شناور است که در دست سرمایه‌گذاران حقیقی بوده و هر لحظه امکان دارد که معامله شود.

شاخص سهام شناورآزاد مانند شاخص سهام کل است. با این تفاوت که به جای میانگین تغییرات بازدهی کل، میانگین تغییرات سهام شناور آزاد را نشان می‌دهد. هرچه شاخص سهام شناور آزاد به شاخص سهام کل نزدیک تر باشد، یعنی سهام شناور آزاد بیشتر و سهام در انحصار افراد و سرمایه‌گذاران حقوقی کمتر است.

شاخص بازار اول و دوم

سازمان بورس سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را بر اساس برخی معیارها به کار بازارگردانان در روزهای بورس چیست دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌کند. معیارهایی مثل میزان سودآوری، درصد سهام شناور آزاد، عدم وجود زیان انباشته، حجم معاملات، تعداد سهام و…

شرکت‌هایی که بر اساس این معیار‌ها وضعیت مساعدی دارند در دسته بازار اول بورس قرار می‌گیرند.

شرکت‌هایی که نسبت به شرکت‌های بازار اول در رده‌های پایین تری هستند، در دسته بازار دوم بورس جا می‌گیرند. شاخص بازار اول نشان‌دهنده میانگین قیمت سهام شرکت‌هایی است که بر اساس معیارهای سازمان بورس در این بازار جا می‌گیرند. شاخص بازار دوم میانگین قیمت سهام شرکت‌های دسته دوم بازار بورس است.

اما با وجود فیلترهای تعریف شده، معمولا حجم معاملات بازار دوم بیشتر از حجم معاملات بازار اول است. هم‌چنین ممکن است درصد تغییرات شاخص بازار دوم بیشتر از شاخص بازار اول باشد.

کاربرد شاخص‌ها

هدف اصلی شاخص‌ها اطلاع‌رسانی میزان تغییرات و نوسانات بازار سرمایه به عموم مردم در غالب یک عدد کمّی است.

از دیگر کاربردهای شاخص‌ها در بازار سرمایه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- مبنایی برای ارزیابی عملکرد حرفه‌ای مدیران سرمایه‌گذاری

2- کمک به تحلیل گران برای پیش بینی حرکات آتی بازار

3-اندازه‌گیری نرخ‌های بازده بازار در مطالعات اقتصادی

4- مبنایی برای شکل‌گیری و نظارت بر صندوق های شاخصی

اصلی‌ترین مرجع اعلام شاخص سایت Tsetmc یا همان سایت مدیریت فناوری بورس ایران است. از این طریق شما می‌توانید تغییرات انواع شاخص، مقدار و درصد آن‌ها را ببینید که پیوسته به‌روزرسانی می‌شود.

بازارگردانان در صف خرید و فروش هر روز تخلف می‌کنند

کارشناس بازار سرمایه درمورد تخلفات بازارگردانی طبق قانون گفت: در صورت ورود خسارت به اشخاص ثالث در اثر تخلف بازارگردان، این خسارت باید توسط بازارگردان جبران شود اما بازارگردانان در صف خرید و فروش هر روز دچار تخلف می‌شوند و این خسارت هم جبران نمی‌شود.

امیرحسین اسماعیل پور (کاویان) فعال بازار سرمایه در گفت و گو با مثبت بورس؛ با بیان اینکه الگوریتم یک ماشینی برای اجرای دستورات است اما مانند چاقوی دو لبه عمل می‌کند گفت: ما از ابزار الگوریتم در بازار سرمایه به خوبی استفاده نکردیم که دلیلش هم مشخص است اولاً بازار ما کشش معاملات ماشینی را ندارد چون عمق بازار ما زیاد نیست و دلیل دوم هم اینکه بازار سرمایه فراگیر نیست.

وی افزود: تنها شرکتی هم که الگوریتم را ارائه می‌کند یک شرکت است و لذا الگوریتم‌های شبیه هم نوشته شده و در ساعات مختلف هم شکل معاملات یکسان است.

این فعال بازار سرمایه خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۹۹ که بازار بورس به هم ریخت اجرای دستورالعمل بازارگردانی ابلاغ شد درصورتیکه طبق قانون بازار سرمایه، بازارگردان نهادی است که نوسان معاملات را تحدید (محدود) می‌کند.

کاویان ادامه داد: طبق قانون، بازارگردان برای تأمین منابع مالی باید خودش آورده داشته باشد اما ما ناشر و سهامدار عمده را مجبور به این کار کردیم و هیچ زیانی هم متوجه بازارگردان نیست.

وی با اذعان به اینکه مدل فعلی بازارگردانی و مدل استفاده از الگوریتم در بازار بورس اشتباه است گفت: دستورالعمل بازار گردانی طوری نوشته شده که بازارگردان‌ها عملاً از بازی سود و زیان خارج شدند و تنها قدرتی که دارند در بخش فروش است اما متأسفانه هیچ محدودیتی هم در سمت فروش وجود ندارد.

نقش بازارگردانان در بورس چیست؟

از امروز و پس از اعلام رسمی رئیس سازمان بورس قرار است بازارگردانان اقدام به حمایت از صفوف سنگین سهام کنند. ورود بازارگردانان به بازار سرمایه خبر جدیدی است که مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار پس از جلسه دو روزه با بیش از ۵۰ مدیر ارشد حقوقی در حمایت از این بازار دادند.

اقتصاد

آن‌گونه که مسوولان این سازمان می‌گویند قرار است با حمایت بازارگردانان صف‌های فروش جمع و بازار رفته‌رفته روی آرامش را به خود ببیند. گرچه برخی کارشناسان معتقدند در شرایط فعلی بازارگردان‌ها عامل دوم نجات بازار هستند اما در همین حال تاکید دارند فعالیت این بازیگران که یکی از ارکان اصلی بازار محسوب می‌شوند باید مداومت داشته باشد و به‌صورت مقطعی نباشد.

بازارگردانی در خدمت تعادل بورس

به اعتقاد کارشناسان بازار با همراهی قوی حقوقی‌ها انگیزه‌های حمایتی و مشارکت دلسوزانه مسوولان در بورس شکل خواهد گرفت. آنها امیدوارند بازار شاهد ورود و همراهی بیش از پیش تمامی اعضای شورای‌عالی بورس از جمله بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار به منظور انجام‌ بخشی از وظایف محوله به آنها باشند.

بازارگردانی؛ عامل دوم نجات بازار

سیدامیر اعتمادی، مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردان داریک پارس از فعالیت بازارگردانان در بازار حمایت می‌کند و می‌گوید اگر این اقدام صورت گیرد و مداومت داشته باشد اثرگذار است و قطعا بازار به تعادل می‌رسد.

او اما در همین حال در گفت‌وگویی تاکید می‌کند که شرایط فعلی بازار به‌صورتی است که فعالیت بازارگردانان به‌عنوان عامل دوم می‌توانند کمک حال بورس باشد. یعنی بازار در وضعیتی نیست که اگر حقوقی‌ها وارد نشوند افت ادامه داشته باشد و با شاخص ۱۴۰۰ یا ۱۲۰۰ روبه‌رو می‌شویم! اعتمادی معتقد است بازار خودبه‌خود برمی‌گردد، اما حمایت حقوقی‌ها کمک می‌کند که شرایط بهتر شود و بازار با شتاب بیشتری بازگردد.

مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردان داریک پارس با بیان اینکه «بازارگردانی که قرار است از امروز در بازار انجام شود روی سهم‌های بزرگ خواهد بود» می‌گوید: «قطعا این بازارگردانی روی سهم‌های کوچک اتفاق نمی‌افتد. حقوقی‌های بزرگ تلاششان این است از سهم‌هایی که افراد حقیقی قدرت خرید ندارند، حمایت کنند و سهم‌های کوچک به تبع آن جمع می‌شوند و خودبه‌خود بازار برمی‌گردد.»

او همچنین درباره این شائبه که بازارگردا‌ن‌ها به رانت اطلاعاتی دسترسی دارند می‌گوید: شفافیت بازار آنقدر هست که همه فعالان بازار (نه سرمایه‌گذاران خرد) همان اطلاعاتی را دارند که بازارگردان‌ها هم از آن مطلع‌اند. اطلاعات نهانی بازار ما خیلی نهان نیست و بازار شفافیت دارد، بنابراین اینکه بگوییم بازارگردان‌ها اطلاعات و رانتی دارند که برای بازارگردانی سهم‌های بزرگ از آن استفاده می‌کنند، درست نیست.

بازارگردانی؛ از رکن‌های اصلی بازار سرمایه

همایون دارابی نیز به بازارگردانی که قرار است از امروز اتفاق بیفتد خوش‌بین است و پیش‌بینی می‌کند با این اتفاق در روزهای آینده صف‌های فروش جمع و بازار متعادل شود.

او می‌گوید: بازارگردانی یکی از رکن‌های اصلی بازار سرمایه است که متاسفانه در بازار ما همیشه مغفول مانده است، در حالی که در بازارهای دیگر بازارگردان‌ها کارهای اساسی در معاملات انجام می‌دهند. کار آنان نیز به این صورت است که وقتی افراد حقیقی یا حقوقی می‌خواهند سهمی را بخرند یا بفروشند، آنان (بازارگردانان) طرف معامله قرار می‌گیرند و اجازه می‌دهند که در یک قیمت عادلانه خرید و فروش‌ها انجام شود.»

دارابی با بیان اینکه «بازارگردان‌ها اجازه نمی‌دهند عرضه و تقاضا به‌صورت رها شده در بازار قرار گیرد» می‌افزاید: اکنون ما رهاشدگی را در بازار سرمایه کشور به شدت احساس می‌کنیم به‌طوری که وقتی صف‌های خرید تشکیل می‌شود کسی نیست بفروشد و در مقابل نیز وقتی صف‌های فروش تشکیل می‌شود کسی نیست که بخرد. علاوه بر این چون بازار ما از گذشته دچار یک نوع فقر تحمیلی قوی هم بوده و کارآیی ضعیفی دارد وقتی پنج تا ۱۰ صف فروش شکل می‌گیرد عملا بقیه بازار هم صف فروش می‌شود. یعنی در اثر صف فروش چند سهم به بخش‌های دیگر هم انتقال می‌یابد و جو بازار به کلی منفی می‌شود. برعکس آن هم اتفاق می‌افتد و وقتی چند سهم صف خرید می‌شوند، این صف به نمادهای دیگر هم منتقل می‌شود و عملا شما یک بازار مثبت را می‌بینید.

او دلیل این اتفاق را جای خالی بازارگردان در بازار می‌داند و در همین حال یادآور می‌شود: در چند هفته اخیر مجموعه تصمیماتی که در بورس گرفته شده مجموعه تصمیمات خوبی بوده که امیدواریم بازارگردانی هم اثر مثبت خود را روی بازار نشان دهد. از آنجا که کار بازارگردان این است که بازار را در یک روند طبیعی حرکت بدهد و قیمت‌ها را در حدود قیمت‌های عادلانه نگه دارد، امیدواریم اثر این اتفاق از فردا در بازار مشاهده شود.

بازارگردانی سودآور است

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که آیا بازارگردانی باید تنها روی سهم‌های شاخص‌ساز انجام شود یا نمادهای کوچک هم نیاز به بازارگردان دارند تاکید می‌کند: هر شرکتی که وارد بازار سرمایه می‌شود باید یک بازارگردان تخصصی داشته باشد. در دنیا هم به همین شکل است که وقتی شما وارد بورس بزرگ می‌شوید می‌بینید که یک نماد شاید سه تا چهار بازارگردان داشته باشد. این بازارگردان‌ها شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که به‌صورت تخصصی کارشان این است که برای یک نماد بازار عرضه و تقاضا ایجاد کنند. متاسفانه اکنون شما در بورس ما روی سهم هر شرکتی دست بگذارید و بخواهید حتی یک یا دو درصد از سهامش را بخرید یا بفروشید می‌بینید که طرف مقابلش یعنی خریدار یا فروشنده را پیدا نمی‌کنید! دارابی با بیان اینکه «جای بازارگردان در بازار ما بسیار خالی است» اضافه می‌کند: همین مسئله مشکل بازار را تشدید می‌کند. البته دامنه نوسان نیز همین وضعیت را دارد ولی بحث اصلی این است شرکتی که وارد بازار سرمایه می‌شود باید یک تا چند بازارگردان تخصصی داشته باشد.

لزوم حضور مستمر بازارگردانان در بورس

او در پاسخ به این سوال که ورود بازارگردان‌ها به بازار سرمایه باید مقطعی باشد یا این حضور باید به‌صورت دائمی و تضمین شده باشد، می‌گوید: همان‌طور که در قانون بازار سرمایه نیز تاکید شده بازارگردان‌‌ها یکی از رکن‌های اصلی بازار هستند. به همین دلیل هم نهاد بازارگردان باید از نهاد سازمان بورس مجوز بگیرد و همچنین باید برای آنها تخفیف‌هایی در کارمزد و عملیات در نظر گرفته شود. بسیاری از بازارگردان‌ها به‌عنوان یک عضو بدون حق رای در جلسات هیات مدیره شرکت‌ها حاضر می‌شوند چون باید بتوانند قیمت عادلانه برای سهم تعیین کنند. بنابراین بازارگردان باید مانند مدیر شرکت از تعهدات شرکت بااطلاع باشد.

این کارشناس بازار سرمایه در حالی که تاکید می‌کند «بازارگردانی یک کار علمی پیچیده است و به سادگی انجام نمی‌شود» می‌گوید: بازارگردانی در عین حال یک کار بسیار سودآور هم هست. اگر به عملیات صندوق‌های بازارگردانی نگاه کنیم می‌بینیم که عمدتا درآمدهای خوبی به‌دست می‌آورند.

او همچنین بر لزوم افزایش تعداد بازارگردان‌ها و نیاز بازار به آنان تاکید و اظهار می‌کند: باید نهادهای بازارگردان توسعه پیدا کنند و تعداد بیشتری سبدگردان و مدیر صندوق داشته باشیم تا بتوانند برای ۷۰۰ شرکت بازارگردانی انجام دهند. باید شرکت‌هایی که تازه وارد بازار سرمایه می‌شوند بازارگردان داشته باشند.

دارابی یادآور می‌شود: از آنجا که بازارگردانی عملیات سودآوری است، اگر به‌صورت علمی و درست انجام شوند داوطلبان زیادی برای این کار پیدا می‌شود. در بورس‌های بزرگ دنیا خود برای واگذاری رکن بازارگردانی به نمادها مزایده برگزار می‌کنند. بنابراین اگر بازارگردانی درست انجام و سودآوری آن تضمین شود می‌توان شاهد این بود که همه نمادها به‌صورت داوطلبانه بازارگردان داشته باشند.

نقش بازارگردان‌ها در بورس امروز چیست؟/ تاثیر مکانیزم بازارگردانی بر حال و روز بازار سرمایه

بازار سرمایه کماکان می‌تواند وظیفه حفظ و نگهداری نقدینگی را ایفا کند. اما انتظار افزایش رشد شارپی حداقل تا پایان سال ۹۹ و اسفند ماه وجود ندارد. به این معنا که در یک حالت خوشبینانه، یک میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰هزار واحد، حداکثر دامنه شاخص خواهد بود.

اقتصاد‌آنلاین _ سیده زینب رزم گیر؛ فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با اقتصاد‌آنلاین گفت: نحوه فعالیت بازارگردان، چه در دامنه نوسان غیرمتقارن و یا متقارن-۵ تا +۵درصد، هیچ تفاوت خاصی ندارد و از طریق تفاهم‌نامه و انعقاد قراردادی میان ضامن، بازارگردان و نهاد ناظر مانند سازمان بورس، شرکت‌های بورس یا فرابورس منعقد و این چارچوب مشخص می‌شود. تغییری که به وسیله اعمال محدوده نوسان نامتقارن حاصل شده، کاهش محدوده نوسان قیمت و میل بیشتر به افزایش دامنه نوسان منتج به محدود کردن دامنه فعالیت خریداران بالقوه برای استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه به منظور کسب سودآوری شده است. زیرا دامنه فعالیت آنها محدود شده است و حجم معاملات و در نهایت میزان نقدشوندگی سهام نسبت به گذشته به مرور زمان کاهش پیدا خواهد کرد.

آقابزرگی تصریح کرد: کما اینکه اگر بررسی دقیقی کنیم، در ابتدای هفته جاری که این سیستم به اجرا درآمد، حدود ۴۰ تا ۵۰درصد از حجم معاملات مربوط به اوراق دولتی مانند اراد، صندوق پالایش یا دارا یکم و معاملات بلوک است؛ درصورتی که تا پیش از این، قسمت عمده مربوط به سهام یا سایر اوراق بهادار می‌شد. بنابراین هیچ تفاوت خاصی در تعیین چارچوب‌ها نداشتیم، اما در حال حاضر به جایگاهی رسیده‌ایم که متاسفانه با کندتر کردن مکانیزم گردش معاملات، وظایف بازارگردانان به مرور زمان مقداری افزایش پیدا خواهد کرد. چراکه انتظار بر این است که بازار یک طرفه‌ای را پیش رو خواهند داشت و باید به طور مرتب، یک سویه خرید کنند.

وی اظهار داشت: به طور حتم یکی از ارکان مهم در تغییر شکل و ذائقه فعلی بازار، بازارسازان و بازارگردانان هستند. تفاوتی که ما باید قائل شویم این است که در سایر نقاط در دنیا که market maker یا بازارساز درکنار کار سوق دادن قیمت سهم به سوی ارزش ذاتی، فرایند نقدشوندگی را نیز افزایش می‌دهند، در بازار سرمایه ما وظیفه‌ای را برعهده نهادی به عنوان صندوق بازارگردانی گذاشته‌ایم تا بدون دخالت در مکانیزم نزدیک کردن ارزش ذاتی سهام، یک سویه فعالیت‌های خاص خود را در قالب یک چارچوب انجام دهد. به همین دلیل من فکر نمی‌کنم تغییر شگرف و قابل توجهی بتوانند، ایجاد کنند. هرچند شاید یکی از راه‌های بهبود وضع و حال و روز بازار سهام، مکانیزم بازارگردانی محسوب شود.

آقابزرگی در ارتباط با آینده بازار سهام بیان کرد: رشد قطعی به دلیل بالا بودن سطح عمومی قیمت‌ها، حداقل نسبت به سال گذشته و عدم توفیق نسبت به افزایش قیمت‌ها در سود حاصل از عملکرد شرکت‌ها و صنایع را خواهیم دید. چون هر دو در یک سو با هم حرکت کردند، اما به یک اندازه رشد نکردند؛ قیمت به مراتب بیش از سود شرکت‌ها افزایش پیدا کرده است. همچنین بودجه سال آینده تا حدود زیادی نشان از کسری بودجه دارد. بنابراین کماکان بازار سرمایه می‌تواند وظیفه حفظ و نگه‌داشت نقدینگی را ایفا کند. اما انتظار افزایش رشد شارپی حداقل تا پایان سال۹۹ و اسفند ماه را نداریم. یعنی در یک حالت خوشبینانه یک میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰هزار واحد حداکثر دامنه شاخص خواهد بود.