تحلیل حقوقی_اقتصادی وضعیت معاملات سهام ثبت‌شده در سازمان بورس خارج از بورس اوراق بهادار
بازار سرمایه به دلیل ویژگیهای خاص خود، دارای پیچیدگی‌ها و ملاحظاتی است که سبب گردیده قانونگذار، سازوکار متفاوتی برای معاملات اوراق بهادار که در سازمان بورس ثبت گردیده است، در نظر بگیرد. در این مقاله از میان اوراق بهادار در بازار سرمایه، سهام ثبت‌شده در سازمان بورس را برگزیدیم تا از منظر حقوقی و اقتصادی، اعتبار معاملات آنها را خارج از سازوکار بازار بورس اوراق بهادار موردسنجش قرار دهیم. آنچه این مقاله دنبال میکند، اثبات لزوم زدودن نگاه حقوق خصوصی و قواعد عمومی قراردادها در معاملات بازار بورس اوراق بهادار و لزوم توجه به حقوق اقتصادی است. سؤال این است که آیا عدول قانونگذار از اصل رضایی بودن در مورد این دسته از قراردادها و اعلام بطلان معاملات خارج از بورس اوراق بهادار، با مبانی حقوق معاملات در ایران و اصول اقتصادی سازگار است و آیا میتوان این بطلان را به معاملات آنلاین نیز تسری داد؟ فرضیه این است که بی‌اعتباری این معاملات با مبانی حقوق ما و اصول اقتصادی قابل توجیه بوده و در این میان تفاوتی بین محیط فیزیکی و آنلاین وجود ندارد. نوع تحقیق مبتنی بر نگاه توصیفی- تحلیلی حقوقی و اقتصادی هست.
کلیدواژه‌ها
- معاملات خارج از بورس
- معاملات سهام ثبت شده
- تحلیل اقتصادی
- تحلیل حقوقی
- حقوق ایران
20.1001.1.17350794.1399.24.95.4.5
عنوان مقاله [English]
Legal and Economic Analysis of the Inscribed Stock Transactions Outside the Stock Exchange Market
نویسندگان [English]
- Mohsen Sadeghi 1
- Fahimeh Yadegari 2
Due to the fact that the stock exchange market has gotten complexities and considerations on the ground of its specific characteristics, the legislators usually put forward a distinct mechanism for inscribed stock transactions which emphasizes the necessity of investigation about the legal statute with economic analysis of securities transactions concluded beyond the rules and disciplines. What we seek to substantiate is the necessity of elimination of the private law’s principles regards to freedom of will and also exertion of general principles of law of contract alongside with its economic analysis of inscribed stock transactions. Our main inquiry is whether a legislator’s withdrawal from exertion of consensual principle to contracts plus exercising the sanction of nullity towards these transactions concluded outside of the stock exchange market is consistent with the fundamentals of Iranian contract law and economic principles or not, Furthermore, should we spread such invalidity to online contracts? The hypothesis is that the invalidity of such contracts is compatible with our legal and economic principles, and in addition, there is no difference between the physical and virtual environment.
کلیدواژه‌ها [English]
- Transactions Outside Stock Exchange Market / Solemn Contract / Economic Analysis / Legal Analysis / Iranian Law
مراجع
انصاری علی، صفدری مریم،(1391)،"ضمانت اجرای حقوقی معاملات در بازار سرمایه آمریکا) مطالعه تطبیقی در حقوق کشورهای مالزی و آمریکا)"، فصلنامه بورس اوراق بهادار، دوره‌ی چهارم، تهران
باقری، محمود، (1390)نقش حقوق شرکتها و بازار بورس در موفقیت خصوصی‌سازی، تهران، نشر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
باقری محمود، شیخ سیاه جواد،(1389)، "در جستجوی مطلوبیت: تحلیلی از قضیه کاوز در تعامل حقوق و اقتصاد"، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره چهلم، تهران
خرمی، مصطفی،(1390) تشکیل معاملات بورس اوراق بهادار، کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت‌معلم
صادقی محمد، باقری محمود،(1394) "ابعاد و آثار حقوقی جدایی بازار از نابازار"، مجلس و راهبرد، دوره 22، تهران
غمامی مجید، ابراهیمی مریم،(1391)" ماهیت حقوقی سهام پذیرفته‌شده در بورس"، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره‌ی 3، تهران
قاسمی حامد، عباس نوروزی محمد، (1390)" استفاده از اطلاعات نهانی در بازار اوراق بهادار"، تحقیقات حقوقی، شماره‌ی 53، تهران
قلی زاده محمدحسن، رمضان پور اسماعیل، موسوی نیا سید مرتضی، رنجی فریبرز،(1395)" تأثیر معاملات بر خط سهام بر عدم تقارن اطلاعاتی(شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران)"، پژوهش‌های حسابداری مالی، دوره هشتم، تهران
جف مادورا،(1388) ماهیت حقوقی سهام پذیرفته¬شده در بورس بازارها و نهادهای مالی، ترجمه‌ی عباسی ابراهیم و آدوسی، علی، تهران، نشر دانشگاه الزهرا
نسخهـ قدیم
افوّض أمری إلی اللّهـ الّذی عطاءهـ عطاء و منعهـ عطاء.
"بسم الله الرحمن الرحیم"
«وَإِن یَمْسَسْکَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ کَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ یُصِیبُ بِهِ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» ﴿۱۰۷ - یونس﴾
«فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَکَ وَلاَ تَطْغَوْاْ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» ﴿۱۱۲ - هود﴾
------------------------------------------
برای نمایش بهتر و مناسبتر مطالب صرفاً از
مرورگرهای google chrome یا mozilla firefox
استفاده نمایید.
------------------------------------------
کلیّه حقوق این تآرنمآ، متعلّق به
«محمّـد صادقے» بوده و استفاده از محتویّات آن با ذکر منبع بلامانع است.
------------------------------------------
تارنمآے محمّد صادقے پایگاهی است برای انتشار تحلیل‌ها، معرّفی آثار مفید و قابل استفاده علمی؛ با رویکرد مطالعات حقوقی و مباحث میان رشته‌ای حقوق و اقتصاد.
------------------------------------------
تارنمآے محمّد صادقے هرگونه تحلیل حقوقی مرتبط را پذیراست و نگارنده در راستای تعلّم مباحث حقوقی از فضائل اساتید و دانشجویان خوشه چینی نموده و در ساحت ایشان زانوی ادب و شاگردی خواهد زد.
------------------------------------------
برای انعکاس آراء و نوشتارهای خود در این تارنمآ ضمن ارتباط با نگارنده از منوی تماس با من، از طریق پست الکترونیکی sadeq[email protected] نیز میتوانید نظرات و نقدهای خویش را بیان فرمایید.
------------------------------------------
مقالات و آثاری که ازدیگران در این تآرنمآ درج میشود، غالباً از جهت معرّفی و بازشناسی برای علاقمندان، و یا به سفارش نگارندگان آن است. از این رو لزوماً بیانگر نظر علمی اینجانب و یا تأئید آنها از سوی بنده نیست. قضاوت در خصوص صحّت و سقم این مطالب با مخاطبان محترم است.
طبقه بندی موضوعی
یادداشتها و نوشتارهای من
یادداشتها و نوشتارهای دیگران
حقوق + اقتصاد + رقابت
حقوق رقابت
حقوق + اقتصاد
حقوق مالی + بورس + تجارت
حقوق تجارت
حقوق بورس + بازار سرمایه
معرّفی
مقاله
همایشها و یادبودها
موضوعات مختلف حقوقی
عبرتها و تأمل ها
دلنوشته ها
خلاصه آمار
کلمات کلیدی
محمّد صادقی
مصطفی شفیع‌زاده
نابازار
بازار
محمد روشن
محمدحسن صادقی مقدم
دکتر محمّد روشن
جُستاری فقهی- حقوقی بر حقوقِ سیاسی زنان
محمد حسن صادقی مقدم
دکتر محمدحسن صادقی مقدم
نظام حقوق مالی زوجیّت در ایران
دکتر محمود باقری
حقوق رقابت
حقوق سیاسی
حقّ زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست مرد بر خانواده
قیمت‌گذاری
تصدّی مسئولیت‌های عمومی برای زنان در حقوق ایران و فقه امامّیه
اقتصاد خصوصی
اقتصاد دولتی
هیأت داوری بازار اوراق بهادار
شورای رقابت
پژوهشنامه اندیشه‌های حقوقی
تفکیک بازار از نابازار و تأثیر آن بر گستره إعمال حقوق رقابت
إعمال حسبه در بازار سرمایه بر اساس الگوی رقابتی تفکیک بازار از نابازار
تعامل مفهومی و مصداقی بازار و نابازار در کالبد قاعده حقوقی رقابت
«حسبه»؛ ابزار حقوقِ اقتصادیِ اسلامی
نظام ریاستی
فقه پزشکی
دکتر سیّد بهزاد پورسیّد
بایگانی
-
(۱) (۲) (۱) (۱) (۱) (۲) (۳) (۲) (۱) (۱) (۴) (۴) (۳) (۲) (۲) (۱) (۴) (۳) (۲) (۲) (۱) (۳)
آخرین مطالب
پربیننده ترین مطالب
ماهیت حقوقی سهام پذیرفته شده در بورس
سهم موضوع حقوق اموال است یا تعهدات؟ آیا انتقال آن از مصادیق انتقال اعیان است یا تعهدات؟ حقوقدانان ایرانی پاسخهای متفاوتی به این سوالات دادهاند. مقالۀ حاضر با بررسی مفهوم ورقه بهادار و مصادیق آن، همچنین مطالعه نظرات حقوقدانان در ایران و تئوریهای ارائه شده در حقوق آلمان و اتریش در زمینه ماهیت نقل و انتقال سهام به اثبات این امر میپردازد که سهام پذیرفته شده در بورس در زمره اعیانند. سهم که زائیدۀ حقوق قراردادهاست و در ابتدا یک حق ناشی از قرارداد و تعهد تلقی میشود، پس از ایجاد با انعکاس حقوق آن در ورقه بهادار به یک دارایی عینی تبدیل شود. به عبارتی همانگونه که شرکت پس از تشکیل، دارای شخصیت حقوقی جدای از کسانی میشود که آنرا به وجود آوردهاند، سهم نیز مفهوم حقوقی است که به اعتبار مفهوم شرکت ایجاد میشود و پس از ایجاد از قرارداد منشاء شکلگیری خود متمایز میشود.
ماهیت حقوقی سهام پذیرفته¬شده در بورس
حقوق قراردادها همواره طرفین معاملی را برابر تلقی کرده است ولی وضعیت فعالیت و سرمایه گذاری در دنیای مدرن به نوعی است که طرفین در وضعیت برابر قرار ندارند و حقوق قرارداد ها نمی تواند از طرف ضعیف حمایت کند. از اینرو دخالت دولت در اینگونه روابط قراردادی، امری اجتناب‌ناپذیر شده .
بورس یکی از برجسته ترین حوزه های دخالت حقوق عمومی در حقوق خصوصی است.حقوق قرارداد های در بورس متاثر از مقررات متعددی است که از سوی مقامات عمومی وضع شده اند.این مقررات،قرارداد ها را از شروع گفتگو های مقدماتی برای معامله،تا نحوه ی تراضی طرفین،اوصاف مبیع،نحوه اجرای قرارداد،نقض تعهدات و اعمال خیارات تحت تاثیر قرار داده است.در حقوق قرارداد ها ضمانت اجراها نوعا پسینی است لیکن مقررات در بورس به دنبال این است که ضمانت اجراها را پیش بینی کند و از معامله خلاف مقررات در مرحله انعقاد جلوگیری کند.اما این امر مانع از این نمی شود که رابطه ای بین حقوق قرارداد ها و مقررات حاکم بر معاملات در بورس وجود نداشته باشد .
اهمیت روزافزون بورس در نظام اقتصادی ایران و افزایش تعداد اشخاص حقیقی و حقوقی که در مبادرت به انجام معاملات می کنند موجب شده تا تبیین ماهیت حقوقی معاملات سهام از اهمیت دو چندانی برخوردار باشد. بازار سرمایه ایران در گذشته بازار کوچکی محسوب می شد و اختلافات به صورت کدخدامنشی حل و فصل می‌گردید.بنابراین طرفین معاملات کمتر به قواعد حقوقی حاکم بر معاملات سهام نیاز پیدا می کردند.گسترش بازار و ذینفعان آن در سال های اخیر موجب شده تا اختلافات در میان سرمایه‌گذاران، ناشران و کارگزاران بیشتر شود و به دنبال آن تعداد اختلافاتی که به مراجع قضایی ارجاع می شود، افزایش یابد. قضات در دعاوی مختلف با چالش های مختلفی مواجه می شوند و وکلا نیز به دلیل ناآشنایی با قواعد حقوقی معاملات کمک چندانی به موکل خود و قاضی رسیدگی کننده نمی‌نمایند. رشد و تعمیق بازار سرمایه نیز موجب افزایش ضرورت اطمینان خاطر ذینفعان از آثار حقوقی اقدامات‌شان میشود.رفع نیاز مالی ارزان قیمت شرکت های سهامی عام از طریق بازار سرمایه مستلزم جلب اعتماد سرمایه گذاران به این بازار است. بنابراین شناخت ماهیت حقوقی معاملات، قواعد حقوقی حاکم بر آنها و تطبیق وبر رسی معاملات سهام با قواعد عمومی قراردادها از ضرورت های بازار سرمایه امروز است. بررسی پیشینه موضوع نشان می دهد خلا جدی در این زمینه در ادبیات حقوقی ایران وجود دارد. هر چند رشته های مدیریت و حسابداری، دانشجویان و پژوهشگران به تفصیل و به کرات به مطالعه بورس و معاملات در آن از جنبه های مختلف پرداخته اند، لیکن در بین آثار محققین و نویسندگان حقوقی، موارد محدودی یافت گردید که اغلب نیز به دلیل عدم آشنایی ایشان با ادبیات مالی و بورس چندان مطابق با واقعیت های موجود نبود.
در کتاب پیش رو سعی شده است که رابطه بین مقررات بازار سرمایه و قواعد عمومی قرارداد ها در پنج فصل مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس در فصل اول به معرفی بازار اوراق بهادار پرداخته شده ، سپس در فصل دوم این فرضیه را ثابت می کنیم که سهام پذیرفته شده در بورس در زمره اعیانند و مالکیت انتقال آن از مصادیق بیع محسوب می شوند.
نقش مقررات در معاملات اوراق بهادار پذیرفته شده و محدودیت های اصل آزادی قرارداد ها در بورس در فصل سوم بررسی خواهد شد.در فصل چهارم قواعد حقوقی حاکم بر انعقاد بیع سهام و در نهایت در فصل پنجم،آثار این تحلیل بر روابط طرفین و آثار بیع مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
تالیف:
دکتر مریم ابراهیمی
تاریخ انتشار: 1392
تعداد صفحات: 295 صفحه
نام ناشر: نشر نوای مدرسه با همکاری مرکز مالی ایران
برای دریافت فهرست و مشخصات کتاب ماهیت حقوقی سهام پذیرفته¬شده در بورس کلیک کنید.
در صورت تمایل به تهیه کتاب با شماره تلفن 66703446-021 تماس حاصل فرمایید.
ماهیت حقوقی سهام پذیرفته شده در بورس مقاله
سهم موضوع حقوق اموال است یا تعهدات؟ آیا انتقال آن از مصادیق انتقال اعیان است یا تعهدات؟ حقوقدانان ایرانی پاسخ¬های متفاوتی به این سوالات داده¬اند. مقاله حاضر با بررسی مفهوم ورقه¬ بهادار و مصادیق آن، همچنین مطالعه نظرات حقوقدانان در ایران و تئوری¬های ارائه شده در حقوق آلمان و اتریش در زمینه ماهیت نقل و انتقال سهام به اثبات این امر می¬پردازد که سهام پذیرفته شده در بورس در زمره اعیانند. سهم که زائیده حقوق قراردادهاست و در ابتدا یک حق ناشی از قرارداد و تعهد تلقی می¬شود، پس از ایجاد با انعکاس حقوق آن در ورقه بهادار به یک دارایی عینی تبدیل شود. به عبارتی همانگونه که شرکت پس از تشکیل، دارای شخصیت حقوقی جدای از کسانی می¬شود که آن¬را به وجود آورده¬اند، سهم نیز مفهوم حقوقی است که به اعتبار مفهوم شرکت ایجاد می¬شود و پس از ایجاد از قرارداد منشاء شکل¬گیری خود متمایز می¬شود.
خلاصه ماشینی:
"تشخیص این که آیا موضوع مورد بررسی، از مصادیق ورقه بهادار است یا ١ توجه به این نکته هم حائز اهمیت است که به موجب بند ب ماده ٩٩ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه تمام شرکت های سهامی عام به صورت غیر مستقیم ملزم به ورود به بورس یا فرابورس شده اند. قانونگذار در قانون بازار سال ٨٤ از شیوه بیان مصادیق اوراق ¬بهادار صرفنظر کرد و به ارائه تعریفی کلی از اوراق بهادار پرداخت "اوراق بهادار، هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد"(بند ٢٤ ماده ١). برخی دیگر به صورت محدود نظراتی را بیان کرده اند که به اهم آنها به شرح زیر اشاره میشود: بعضی معتقدند از آنجا که "حق شریک در شرکت های سهامی حق عینی نیست ، به عنوان یک نتیجه میتوان گفت که انتقال سهام به شکل انتقال مالکیت عین امکان پذیر نمیباشد"(عیسائی تفرشی، ١٣٨١، ص ٣٤) و در ادامه معتقدند "عقد صلح میتواند گره گشا باشد" بدون اینکه مبنای این تحلیل را توضیح دهند. این قابلیت حقوق و اعتبار دادن به شخصیت حقوقی این امکان را فراهم میکند که سهم که زائیدة حقوق قراردادهاست و در ابتدا یک حق ناشی از قرارداد و تعهد تلقی میشود، پس از ایجاد با انعکاس حقوق آن در ورقه ¬بهادار به یک دارایی عینی ١ ماده ٧٧٤ قانون مدنی: "مال مرهون باید عین معین باشد و رهن دین و منفعت باطل است ."
ماهیت حقوقی سهام پذیرفته¬شده در بورس
پیشینه تحقیق بررسی مبنا و ماهیت حقوقی سهم و تشریفات حقوقی و شرایط انتقال سهام دارای ۷۸ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.
فهرست مطالب
فصل اول: معرفی سهم ، بررسی مبنا و ماهیت حقوقی سهم و ویژگیهای حقوقی سهم ۴
مبحث اول: تعریف وشناخت سهم ۴
گفتار اول: تعریف سهم ۴
گفتار دوم:انواع سهم ۵
گفتار سوم:بررسی مقایسه ای سهم با سهم الشرکه و اوراق قرضه ۸
مبحث دوم: مبنا و تحلیل حقوقی سهم ۱۱ ماهیت حقوقی سهام پذیرفته¬شده در بورس
گفتار اول: مبنای حقوقی سهم ۱۱
گفتار دوم: تحلیل حقوقی سهم ۱۳
مبحث سوم:خصایص حقوقی سهم ۲۱
گفتار اول- قابلیت نقل وانتقال آزادانه ۲۲
گفتار دوم- منقول بودن سهم ۲۳
گفتار سوم- قابلیت به رهن گذاشتن سهام(قابلیت توثیق) ۲۵
فصل دوم- تشریفات حقوقی و شرایط انتقال سهام ۲۸
مبحث اول- شکل حقوقی انتقال ۲۸
گفتار اول- مقایسه قرارداد انتقال سهام با عقود معین مندرج در قانون ۲۸
گفتار دوم- وضعیت خاص قرارداد انتقال سهام ۳۵
گفتار سوم :فروش استقراضی سهام ۳۶
مبحث دوم- شرایط عمومی انتقال سهام ۴۱
گفتار اول- قصد و رضا ۴۱
گفتار دوم- ایجاب و قبول ۴۲
گفتار سوم- اهلیت متعاملین ۵۳
گفتار چهارم- موضوع انتقال(مورد معامله) ۵۷
مبحث سوم- شرایط اختصاصی انتقال و واگذاری سهام ۶۶
گفتار اول: قبض اوراق سهام بی نام ۶۶
گفتار دوم: ثبت انتقال سهام با نام در دفتر ثبت سهام شرکت ۶۷
گفتار سوم- شرایط واگذاری ونقل و انتقال سهام در بورس اوراق بهادار ۷۱
فهرست منابع و مآخذ ۷۶
منابع
۱- عرفانی،محمود،۱۳۸۶،حقوق تجارت(حقوق بیمه،حقوق بانکی،مقررات ارزی واعتبارات اسنادی،بورس اوراق بهادار،شرکتهای دولتی)، نشرمیزان
۲- عرفانی،محمود،۱۳۸۶،حقوق تجارت(شرکتهای تجاری)،نشر میزان
۳-ستوده تهرانی،حسن،۱۳۸۲،حقوق تجارت(اسنادتجاری،برات،چک،سفته،قبض انبار،اوراق بهادار،بورس)،نشردادگستر
۴-ستوده تهرانی-صفری،حسن-محسن،۱۳۸۶،حقوق تجارت(اسنادتجاری،برات،چک،سفته،قبض انبار،اوراق بهادار،بورس)،نشردادکستر
۵-اعظمی زنگنه،عبدالحمید،۱۳۶۵،حقوق بازرگانی،چاپ پنجم،انتشارات دانشگاه تهران
۷- کاتوزیان،ناصر،۱۳۸۲،دوره عقود معین،شرکت انتشار
۸– کاتوزیان،ناصر،۱۳۸۲،قواعد عمومی قراردادها،نشر میزان
۹- اسکینی،ربیعا،۱۳۸۵،حقوق تجارت شرکتهای تجاری(شرکتهای سهامی عام وخاص)،نشرسمت
۱۰- افتخاری،جواد،۱۳۸۶،حقوق تجارت شرکتهای تجاری،نشرققنوس
۱۱-امامی،سیدحسن،۱۳۷۸،حقوق مدنی،انتشارات کتابفروشی اسلامیه،جلد۱
۱۲-امامی،سیدحسن،۱۳۷۸،حقوق مدنی،انتشارات کتابفروشی اسلامیه،جلد۲
۱۳- تفرشی،محمدعیسی،۱۳۸۶،مباحثی تحلیلی از حقوق شرکتهای تجاری(شرکتهای سهامی عام وخاص)،نشردانشگاه تربیت مدرس
۱۴-جعفری لنگرودی،محمدجعفر،۱۳۷۸،مبسوط درترمینولوژی،کتابخانه گنج دانش،جلد۴
۱۵- جعفری لنگرودی،محمدجعفر،۱۳۸۰،حقوق اموال،انتشارات گنج دانش
۱۶- پاکدامن،رضا،۱۳۸۶،آشنایی بامقررات شرکتهای تجاری(شرکتهای سهامی عام وخاص،مسئولیت محدود،تعاونی وشرکتهای خارجی)، ناشر:رضاپاکدامن
فصل اول: معرفی سهم ، بررسی مبنا و ماهیت حقوقی سهم و ویژگیهای حقوقی سهم
مبحث اول: تعریف وشناخت سهم
سهم دارای مفهوم و اشکال و خاصیت خاص خود است که با دیگر دارایی های متصور برای اشخاص تفاوتهایی دارد که بایستی به شناسایی این جنبه ها بپردازیم.
در این مبحث در چند گفتار ابتدا به تعریف سهم پرداخته خواهد شد و تقسیم بندی انواع سهم بیان خواهد شد.سپس به مقایسه سهم با اوراق قرضه ، سهم الشرکه و اسناد در وجه حامل می پردازیم و تفاوتها و تشابهات آنها بیان خواهد گردید.
گفتار اول: تعریف سهم
سهم مفهوم نسبتاً جدید حقوقی است[۱] که بایستی تعریف شود.دراین گفتار به تعریف سهم از لحاظ لغوی و قانونی خواهیم پرداخت.
مفهوم لغوی سهم یعنی بهره و نصیب و حصه می باشد و اوراقی که بیانگر مشارکت در کارخانه است سهم اطلاق می گردد. همچنین در لغت واژه سهم به معنای ترس و هراس و تیر که از کمان پرتاب شود و گاهی به معنای قرعه بکار رفته است.
تعریف اصطلاحی سهم نیز از تعریف لغوی سهم دور نیفتاده است و به نوعی بیانگر مشارکت سرمایه گذاران در دارایی های شرکت است.
در تعاریف حقوق ایران و انگلیس از سهم، عناصر و اجزاء زیر وجود دارد:
سهم قسمتی از سرمایه شرکت است :سرمایه شرکت سهامی به اجزاء و قطعاتی بنام سهم تقسیم می شود.
سهم مشخص میزان مشارکت سهامدار در شرکت است :پرداخت تمام مبلغ اسمی سهام تنها تعهدی است که در شرکتهای سهامی برعهده سهامداران قرار می گیرد و مسئولیتشان محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست .(۳۵ ل.ا.ق.ت) حقوق و مزایای ناشی از سهم بموجب قانون مقرر شده یا بوسیله اساسنامه و جنبه مالی یا غیر مالی دارد.
رعایت قاعده تساوی حقوق و مزایا به نسبت سهام در شرکتهای سهامی الزامی نیست و گاهی مزایای خاص وجود دارد. (ماده۴۲ ل.ا.ق.ت)[۲]
گفتار دوم:انواع سهم
در ایران مقررات راجع به شرکت ها صراحت در خصوص اقسام سهام ندارد ولی از مواد مختلف قانون ولایحه اصلاح قانون تجارت می توان انواع سهم را شناسایی نمود امروزه اکثر شرکتها تمایل به این دارند که سهام یکنواختی صادر نمایند و از تطور سهام خودداری می نمایند.[۳]
این گفتار شامل تقسیم بندی سهام از جنبه های مختلف می باشد که در چند قسمت به آن می پردازیم.
الف: اقسام سهم از حیث آورده
در این تقسیم بندی از این نظراست که صاحبان سهام چه نقشی در تشکیل شرکت داشته اند.[۴]
سهم سرمایه: نماینده قسمتی از سرمایه شرکت است و هنگام تشکیل شرکت یا افزایش سرمایه این نوع سهام صادر می شود.
سهم انتفاعی: به دارنده، حق استفاده از منافع شرکت را می دهد نه سرمایه شرکت (حصه ای که آورده به او رد شده است). ایجاد سهام انتفاعی بیشتر در شرکتهایی متداول است که از انحصارات دولتی استفاده می کنند و از اشخاص حقوق عمومی (شهرداریها) برای اقدام به عملیات تجارتی امتیازاتی تحصیل می کنند و مطابق مفادامتیازنامه موظفند که در پایان مدت امتیاز کلیه دارایی شرکت را به امتیاز دهنده واگذار کنند .
علاوه بر شرکتهای دولتی در اساسنامه شرکتهای دیگر نیز می توان موضوع استرداد سرمایه و صدور سهام انتفاعی بمنظور تشویق سرمایه گذاری در نظر گرفته شود.
سهام انتفاعی ممکن است بعد از تأسیس شرکت بنفع بعضی از اشخاصی که متضمن منافعی برای شرکت است صدور یابد البته در حقوق ایران بموجب ماده ۲۴ل.ا.ق.ت چون سهم قسمتی از سرمایه شرکت است فلذا سهم انتفاعی که مبلغ اسمی آن مسترد شده است سهم تلقی نمی گردد.
سهم مؤسس: سهمی که در مقابل خدمات مؤسسین شرکت به آنها اعطا می شود مثل سهم انتفاعی جزء سهام غیر سرمایه است. دارندگان سهام مؤسس در منافع شرکت شریک می شوند بدون آنکه در اصل سرمایه شرکت حقی داشته باشند. بعضی سهامداران مؤسس را سهامدار مخصوص و صاحب بخشی از منافع شرکت می دانند بعضی مانند طلبکار شرکت که دارای برگه ای مانند برگ قرضه هستند می دانند که سود آن متغیر و بستگی به منافع شرکت دارد می دانند. [۵]در حقوق انگلیس سهم مؤسس با مبلغ اسمی کمتر پذیرفته شده است هر چند امروزه این نوع سهام به نوعی متروک مانده است.
در حقوق ایران منطقی تر آن است که سهم مؤسس را نوعی سهم ممتاز بدانیم با این تفاوت که مزایای اینگونه سهام وابسته به شخص مؤسسین است نه وابسته به سهم که هر کسی که مالک سهم باشد از مزایای وابسته به آن نیز برخوردار شود.
سهام بلوکی کنترلی: به واسطه خرید تعداد کثیری سهام توسط سهامدار، حق انتخاب اکثریت اعضاء هیأت مدیره برای دارنده این سهام ایجاد می شود.
سهام بلوکی مدیریتی : به واسطه خرید تعداد خاصی سهام، حق انتخاب لااقل یک عضو هیأت مدیره برای دارنده این سهام ایجاد می شود.
ب: انواع سهام از حیث مزایای مربوط به آن
سهم ممتاز: امتیازات مقرر برای این نوع سهام ممکن است مالی یا غیر مالی قابل تقسیم باشد.مالی بصورت پرداخت سود بیشتر نسبت به سهام عادی مثلاً درصدی از مبلغ اسمی سهم یا بصورت ثابت یا درصدی از منافع سالیانه شرکت و ….. البته در صورت وجود سود قابل تقسیم.
امتیاز مادی دیگر مثل اولویت سهام ممتاز در استرداد مبلغ اسمی سهام به هنگام انحلال شرکت است . البته در حقوق ایران این نوع امتیازات مغایر ماده ۲۲۴ ل.ا.ق.ت است.
مزایای غیر مادی معمولاً بمنظور تثبیت موقعیت بعضی سهامداران یا افزایش قدرت آنها در اداره و کنترل امور شرکت مثلاً بصورت حق رأی بیشتر یا حق انتخاب مدیران شرکت توسط صاحبان اینگونه سهام ایجاد می شود.
در حقوق انگلیس در صورت تجویز اساسنامه شرکت صدور سهام ممتاز مقدور است و میزان امتیازات این نوع سهام نیز باید در اساسنامه قید شود.
سهم عادی : همانطورکه از نام آن بر می آید این نوع سهم دارای امتیازات ویژه ای نیست و اگر سهام شرکت از یک نوع باشد الزاماً، سهام از این نوع است .
ج: انواع سهام از حیث سهولت انتقال:
چون اصل در مورد سهام قابلیت نقل و انتقال آنست بنابراین بر اساس سهولت نقل و انتقال نیز قابل تقسیم بندی است.
سهم با نام: نام صاحب سهم بر روی ورقه سهم ثبت شده است و مشخصات صاحبان اینگونه سهام و هرگونه نقل و انتقالی در خصوص این نوع سهام در دفاتر شرکت ثبت می گردد.
اختیار نوع سهم از حیث بی نام یا با نام بودن در اختیار شرکت است ولی صدور بعضی سهام الزاماً باید با نام باشد مثل: سهام وثیقه مدیران به صندوق شرکت،سهام شرکتهای دولتی که در جریان خصوصی سازی و اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به بخش خصوصی واگذار می شود،……
* مادامیکه مبلغ اسمی سهام پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی نام یا گواهینامه موقت بی نام ممنوع است.
* سهام کلیه بانکهای کشور (ماده ۳۱ قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۵۱)
* سهام شرکتهای سهامی انبارهای عمومی (ماده ۱ تصویب نامه مربوط به تأسیس انبارهای عمومی)
* سهام شرکتهای بیمه (ماده ۳۱ قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری ۱۳۵۰) همگی الزاماً بصورت با نام صادر می شود.
کنترل معاملات نقل و انتقال سهام با نام توسط شرکت راحت تر است و مالیات مربوط به انتقال این سهام سهل الوصول تر است از لحاظ امنیتی نیز در موراد مفقودی و سرقت این نوع سهام مطمئن ترند.[۶]که در این موارد با رعایت تشریفات خاص مالک واقعی سهم مجددا حقوق خود را استیفا خواهد نمود.
سهم بی نام: بصورت اسناد در وجه حامل است، نقل و انتقال به قبض و اقباض صورت می گیرد. در صورت عدم ارائه سهام بی نام به شرکت ،شرکت می تواند از هر گونه پرداخت حقوق وابسته به سهام امتناع نماید.
صدور سهام بی نام به دلیل محدودیتهایی که برای انتقال سهام وضع می شود در شرکتهای سهامی خاص رواج ندارد علاوه بر این معمولاً حق تمبر بیشتری برای صدور سهام بی نام پرداخت می شود.
گفتار سوم:بررسی مقایسه ای سهم با سهم الشرکه و اوراق قرضه
سهم به دلیل شکل و ماهیت خاص خود دارای شباهتها و تفاوتهایی با اوراق مشابه در حقوق تجارت می باشد.
در این گفتار به مقایسه سهم بطور جداگانه با سهم الشرکه و اوراق قرضه خواهیم پرداخت و تفاوتها و تشابه آنها را باهم بیان می نماییم.
الف) مقایسه سهم با سهم الشرکه
بسیاری از خصایص و اوصاف سهم مثل : قابلیت توقیف، منقول بودن و دینی بودن حق ناشی از سهم در مورد سهم الشرکه نیز صادق است.[۷]
البته تفاوتهایی هم وجود دارد: حق ناشی از سهم الشرکه برخلاف سهم یک حق شخصی است و این ناشی از ماهیت شرکتهای اشخاص است. بنابراین بدلیل اهمیت شخصیت شرکاء خروج شرکا و ورود افراددیگر به شرکت یک امر عادی و معمولی نیست پس نقل و انتقال سهم الشرکه بصورت محدود و با رعایت مقررات قانونی میسر است.(۱۲۳ ق.ت و۲٫۱ق.ت) به همین دلیل سرمایه شرکتهای اشخاص به اجزا و قطعات تقسیم نمی شود و سهم الشرکه همانند سهم بر روی اوراق تجاری منعکس نمی گردد.
ب) مقایسه سهم با اوراق قرضه:
قرضه عمومی بوسیله دولت منتشر می شود، قرضه خصوصی فقط بوسیله شرکتهای سهامی عام قابل انتشار بود.
اوراق قرضه خصوصی چون توسط شرکتهای سهامی عام منتشر می شود تشابه بارزتری با سهام دارد.
هدف دارنده قرضه و سهم هر دو انتفاع است.
هر دو جزء اوراق بهادار قابل مبادله در بورس می باشند همچنین اوراق مشارکت نیز در خارج بورس قابل معامله اند، برخلاف اوراق بهادار به معنای اعم(اسناد تجاری – قبوض انبار- بارنامه و سایر اوراق بهادار به معنی اعم). از طرفی ارزش سهام و اوراق قرضه در نوسان است و تابع قانون عرضه و تقاضاست ولی اسناد تجاری متضمن پرداخت مبلغ ثابتی می باشد و با ظهر نویسی قابل انتقال است .به همین دلیل به عنوان وسیله پرداخت مورد استفاده است ولی سهم این ویژگیها را ندارد.
مکانیسم صدور و انتشار سهام و اوراق قرضه خصوصی و عرضه آنها به عموم از بسیاری جهات یکسان است و تقریباً از تشریفات و ضوابط یکسانی تبعیت می کند و عمدتاً با هدف جلب سرمایه های جدید صورت می گیرد.
شکل حقوق سهام و اوراق قرضه از حیث مندرجات و نحوه تنظیم بسیار شبیه یکدیگرند.
مکانیسم و قواعد راجع به انتقال سهام و اوراق قرضه اعم از انتقال قهری و قراردادی شبیه یکدیگرند.
هردو متضمن حق دینی دارنده نسبت به شرکت صادر کننده سهام یا قرضه می باشد.
سهم ممتازی که سود ثابتی به آن تعلق می گیرد شباهت بیشتری به اوراق قرضه دارد.
تفاوتها برخلاف تشابهات ایندو ، جنبه ماهوی و اساسی دارد.
قواعد عقد قرض براوراق قرضه حاکم است ولی قواعد راجع به مشارکت (حقوق مالی و غیرمالی) بررابطه بین شرکت و سهامدار حاکم است.[۸]
سهامداران در تصمیم گیریها و اداره امور شرکت سهیم اند در حالیکه دارندگان قرضه تنها اصل قرض و سود آنرا طلبکارند و از سایر حقوق مالی بی بهره اند مگر این حقوق برایشان مقرر گردد(۵۲ ل.ا.ق.ت)
[۱] – عرفانی،محمود،حقوق تجارت(شرکتهای تجاری)،جلد۲ ،۱۳۸۶،ص۴۶
[۲] – دهخدا ، علی اکبر ،لغت نامه دهخدا،جلد ۱۶ ، ۱۳۳۷،ص۷۳۵
[۳] – John Farrar , Company Law,London,Botterworths,1991.p.221
[۵] ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت(شرکت سهامی عام ،خاص….)، ۱۳۸۲، ص۷۷
[۶] – اعظمی زنگنه ، عبدالحمید ،حقوق بازرگانی،ص۹۸
[۷] – ربیعا اسکینی ، حقوق تجارت(شرکت های تجاری)، ۱۳۸۵،ص۱۰۷ به بعد
[۸] – کاتوزیان ، ناصر ،حقوق مدنی (عقود معین)،۱۳۸۲،ص۶۳۱
تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ را پرداخت نمایید.
دیدگاه شما