روسیه باعث حذف ایران از بازار نفت می‌شود؟
یاز اکو - پس از انجام مذاکرات میان هند و روسیه برای همکاری در زمینه خرید و فروش نفت و نقش ترانزیتی ایران برخی کارشناسان از احتمال حذف کشور از بازار انرژی خبر دادند.
به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از تجارت‌نیوز، با وجود اینکه ایران روزگاری بزرگ‌ترین نقش قیمت نفت در بازار ایران فروشنده نفت بازار هند به‌حساب می‌آمد اما در حال حاضر معادلات تغییر کرده است. تقویت زمینه همکاری میان روسیه و هند باعث تغییر صحنه بازی در بازار انرژی شده است. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند هم در نشست عمومی مجمع اقتصادی شرق (EEF) بر وجود فرصت‌های پرشمار همکاری میان دهلی و مسکو در بازار انرژی تاکید کرده بود.
مودی از نقش مثبت کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) در نقل و انتقالات صحبت کرد. کریدوری که براساس گزارش روزنامه اکونومیک تایمز، طی سه ماه گذشته در جریان تحریم‌های غرب علیه روسیه تسهیل‌گر روابط تجاری میان هند و روسیه بوده است.
این مسیر اقیانوس هند را از طریق خلیج فارس به روسیه و اروپای شمالی به دریای خزر متصل می‌کند. شالوده احداث این کریدور ۱۲سپتامبر ۲۰۰۰ میان دولت‌های روسیه، ایران و هند به امضا رسید.
نقش ایران در بازی روسیه و هند چیست؟
حال این پرسش مطرح می‌شود که با گسترش روابط تجاری میان دو کشور، نقش ایران در بازار انرژی هند کم‌رنگتر خواهد شد؟ به گفته برخی کارشناسان بازار نفت، ایران با سوآپ این محصول صرفا نقش واسطه را بازی می‌کند. نقشی که پیش‌بینی می‌شود به‌تدریج زمینه حذف تهران در زمینه تامین بازار انرژی هند را رقم بزند. ضمن‌آنکه سود حاصل از سوآپ ارزش چشم‌گیری در برابر درآمد از دست‌رفته حاصل از فروش نفت به هند را ندارد.
محسن جلیلوند، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با تجارت‌نیوز درباره جزئیات سوآپ گفت: کشتی‌های باربری ایران باید از طریق دریای خزر نسبت به بارگیری نفت اقدام کنند. حال آنکه سنگین‌ترین کشتی‌های موجود نهایتا ۱۰ هزارتن ظرفیت دارند. در حالی‌که یک کشتی نفت‌کش باید حداقل ۳۰۰ هزارتن ظرفیت باربری داشته باشد. با این حساب ایران در وهله اول حتی بستر سوآپ نفت را هم ندارد.
وی ادامه داد: بافرض اینکه عملیات سوآپ هم امکان‌پذیر شود، سود چندانی برای ایران نخواهد داشت. به عبارتی تهران صرفا نقش دلال بازار انرژی برای را روسیه بازی می‌کند. البته در زمینه عرضه نفت نیز باید یادآور شد که در حال حاضر عرضه این محصول از سوی ایران به بازار کشورهای چین و هند قاچاق است و باچشم‌پوشی جو بایدن چنین امکانی فراهم شد، بنابراین فعلا راهی جز سوآپ وجود ندارد.
ایران می‌ماند و سوآپ نفت!
جلیلوند عنوان کرد: حال آنکه به‌نظر می‌رسد درآمد حاصل از فروش نفت از سوی کشورهای دریافت‌کننده وصول نمی‌شود. پس عملا این کشورها مشتری ایران نیستند. ضمنا افزایش فعالیت روسیه برای تسخیر بازار نفت محدودیت‌های بیشتری را برای ایران رقم زده می‌زند. مصداق بارز آن نیز ارائه تخفیف‌های بیشتر است که به‌تدریج همان بازار محدود ایران را هم کساد کرده است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: از همین رو حداکثر فعالیتی که می‌توان برای ایران در بازار انرژی تعریف کرد سوآپ است. ضمن آنکه در این زمینه هم محدودیت‌های زیادی وجود دارد. مثلا برای سوآپ نفت به هند باید دید پالایشگاه‌های این کشور با نفت ایران تنظیم هستند یا خیر؟
هزینه حمایت مسکو از تهران چقدر است؟
جلیلوند درباره اقدامات روسیه و تاثیر آن بر بازار نفت ایران توضیح داد: در دنیا هر کشور در جهت منافع خود قدم برمی‌دارد. میان روسیه و ایران رابطه ترازی وجود ندارد و کفه ترازوی سوددهی به سود روسیه سنگینی می‌کند.
وی در پایان گفت: تنها راهبرد بلند مدت موجود در این بازی حفظ منافع ملی کشور است. ایران در حال حاضر با بازی در زمین روسیه امنیت خود را تضمین می‌کند. به این صورت که روسیه در نشست‌هایی مانند شانگهای حامی ایران باشد و تهران نیز با چشم‌پوشی از یکسری منافع اقتصادی، هزینه این حمایت را پرداخت می‌کند.
بر اساس این گزارش روسیه در تقلای گسترش بازار انرژی خود حرکت می‌کند که به‌نظر می‌رسد نقش قیمت نفت در بازار ایران تا به امروز موفق عمل کرده است. از همین رو می‌توان گفت فعالیت‌ها اینچنینی روسیه به نفع ایران نیست. همان‌طور که تهران به‌تدریج شاهد از دست رفتن بازارهای محدود انرژی و مشخصا نفت بوده است. اما در موازنه قدرت گویا باید کوتاه آمد و در ازای دریافت یک سری امتیازات هزینه‌هایی پرداخت. هرچند به‌نظر نمی‌رسد امتیازهای اخذ شده ارزش چنین هزینه‌ای را داشته باشند.
طبیعتا کشورهایی مانند هند با وجود عرضه‌کننده‌ای همچون روسیه دل به بازار ایران خوش نمی‌کنند. چراکه فارغ از دریافت تخفیف‌های بیشتر از سوی روسیه، این کشور تحت تحریم‌های کمتری قرار دارد و قاعدتا ریسک معامله با آن کم‌خطرتر است.
نقش قیمت نفت بر بودجه کشورهاى عضو اوپک
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در حالی که غالب کشورهای واردکننده نفت خام از تحولات اخیر بازار نفت متأثر و کاهش قیمت نفت سبب رشد تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی آن‌ها را فراهم ساخته است، بر تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشورهای صادرکننده، ازجمله اعضای اوپک تأثیر منفی داشته است. در این گزارش تأثیر کاهش قیمت نفت در بازار جهانی بر بودجه کشورهای اوپک و همچنین قیمت نفت مصوب در بودجه کشورهای تولیدکننده نفت اوپک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نقش قیمت نفت در بودجه کشورهای عضو اوپک
به‌طور کلی قیمت نفت بر وضعیت و شرایط اقتصادی کشورهای تولیدکننده و به‌ویژه اعضا اوپک تأثیر مستقیم دارد. با توجه به وابستگی کشورهای عضو اوپک به درآمدهای نفتی، پیش‌بینی می‌گردد با کاهش قیمت نفت، برخی از کشورهای عضو اوپک با کسری بودجه، تأخیر در انجام پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای، تورم یا کاهش ارزش پول ملی مواجه شوند.
با توجه به سهم حدود 30 درصدی کشورهای عضو اوپک از تولید نفت خام جهان، کشورهای عضو اوپک و به‌ویژه عربستان سعودی در تعیین قیمت رقابتی نقش به‌سزایی می‌توانند ایفا نمایند.
قیمت نفت مورد نظر کشورهای صادرکننده نقش قیمت نفت در بازار ایران نفت، در شرایط رقابتی، به دو عامل بستگی دارد: هزینه تولید هر بشکه نفت خام و قیمت سربه‌سر بودجه که عبارتست از قیمت مورد نیاز کشورهای صادرکننده نفت از نقش قیمت نفت در بازار ایران فروش یک بشکه نفت خام جهت ایجاد تعادل کامل در بودجه به‌نحوی که در تراز مالی خود با کسری بودجه مواجه نباشند. این رقم غالباً بالاتر از هزینه تولید نفت نقش قیمت نفت در بازار ایران شیل می‌باشد. چنان‌چه ملاک رقابت بین نفت اوپک و نفت شیل به‌دلیل هزینه تولید آن‌ها باشد در این صورت تولید نفت شیل به‌شدت سقوط خواهد نمود، در حالی که در کشورهای صادرکننده نفت، قیمت سربه‌سر بودجه در تعیین قیمت نفت بسیار تاثیرگذار است.
طی سالهای اخیر به‌رغم افزایش قیمت نفت، کشورهای عضو اوپک، به‌ویژه کشورهای خاورمیانه شاهد روند صعودی هزینه‌ها بوده‌اند. با توجه به اینکه قیمت نفت مصوب در بودجه اکثر کشورهای عضو اوپک غالباً کمتر از قیمت مورد نیاز آن‌ها جهت متعادل کردن بودجه است، اکثر نقش قیمت نفت در بازار ایران کشورهای عضو اوپک با کسری بودجه مواجه شده‌اند.
کشورهای عضو اوپک با نفت بشکه‌ای 50 دلار با میزان کسری بودجه‌های مختلفی روبه‌رو خواهند بود که تأثیر آن بر تولید ناخالص داخلی، بدین‌ترتیب خواهد بود: لیبی 60%، آنگولا 25%، عربستان سعودی 23%، عراق حدود 20%، الجزایر 16%، ونزوئلا 15%، ایران 13%، نیجریه 12%، امارات متحده عربی 9%، اکوادور 4%، قطر 3% و کویت 5/2%.
کشورهای عضو اوپک از ذخایر ارزی متفاوتی برخوردارند. عربستان با 740 میلیارد دلار بیشترین و نیجریه با 37 میلیارد دلار کمترین ذخیره ارزی را دارند. عربستان نقش قیمت نفت در بازار ایران سعودی با نفت بشکه‌ای 50 دلار می‌تواند بیش از 4 سال کسری بودجه خود را تأمین نماید.
کارشناسان بازار نفت معتقدند با توجه به شرایط جاری نفت شیل نقش قیمت نفت در بازار ایران در آمریکا و چالش‌های فراروی کشورهای صادرکننده نفت به‌ویژه کشورهای عضو اوپک، قیمت نفت در سه ماهه نخست 2015 در پایین‌ترین میزان خود طی سالهای جاری قرار خواهد گرفت و با کاهش آرام عرضه انتظار می‌رود در سه ماه دوم 2015 تا حد کمی بهبود یابد و در نیمه دوم 2015، ممکن است بازار شاهد افزایش قیمت نفت خام به محدوده 70 دلار در هر بشکه باشد.
قیمت‌های تصویب‌شده نفت در بودجه کشورهای تولیدکننده در چند سال اخیر
کشورهای صادرکننده نفت در تنظیم بودجه سالانه تلاش می‌نمایند قیمت نفت خام را به گونه‌ای تعیین نمایند که در صورت ایجاد نوسانات در قیمت نفت خام، دچار کسری بودجه یا بحران مالی نشوند. از سوی دیگر این قیمت‌های مصوب نقش قیمت نفت در بازار ایران در بودجه کشورها شاخص خوبی از پیش‌بینی حداقلی قیمت نفت برای سال مورد نظر می‌باشد. با توجه به افزایش قیمت نفت در سالهای گذشته، کشورهای صادرکننده نفت نیز قیمت نفت خود را در بودجه افزایش داده‌اند.
در حالی که کشورهایی نظیر قطر، امارات و کویت جهت برقراری تعادل در بودجه خود نیازمند قیمت پایین نفت می‌باشند، برخی کشورهای تولیدکننده نفت اوپک جهت تأمین هزینه‌های خود، نیازمند قیمت‌های بالای نفت می‌باشند. نیاز هر یک از کشورهای عضو اوپک به قیمت مناسب نفت جهت برقراری تعادل در بودجه، تفاوت بسیاری دارد و همین موضوع سبب اختلاف نظر در خصوص تجدید نظر در سیاست‌های تولید و عرضه نفت در اوپک محسوب می‌گردد.
عربستان سعودی در سال 2013 قیمت نفت خود را 66 تا 67 دلار در هر بشکه تعیین نمود ولی میانگین درآمد واقعی قیمت نفت معادل 109 دلار بود که سبب شد آن کشور با مازادی معادل 206 میلیارد ریال سعودی روبه‌رو گردد که 36% بیشتر از بودجه بود.
کویت در سال 2012 و 2013 قیمت هر بشکه نفت خام را در بودجه معادل 65 دلار و در سال 2104، هر بشکه نفت را 70 دلار در نظر گرفت. در سال 2013 با مازاد درآمدی معادل 44/58 میلیارد دلار و در سال 2014 با کسری بودجه‌ای معادل 10/2 میلیارد دلار روبه‌رو شد.
نورمن فیلیپ کارشناس امور عربستان سعودی بر این عقیده است که ملک سلمان بعد از رسیدن به پادشاهی، سیاست محافظه‌کارانه‌ای را در این کشور در پیش خواهد گرفت لذا برنامه‌های اصلاحاتی که ملک عبدالله آغاز کرده نیز متوقف شده و یا از دستور کار خارج می‌شوند.
برخى دیگر از کارشناسان بر این نقش قیمت نفت در بازار ایران عقیده هستند که با فوت ملک عبدالله و به قدرت رسیدن سلمان، سیاست نفت ارزان دیگر به پایان خواهد رسید.در ریاض گفته مىشود که مهمترین موضوع براى کشور، ثبات داخلى است و در عربستان سعودى نیز بهطورسنتى، ثبات را با توزیع پول تضمین مىکنند. سلمان تلاش خواهد کرد سریعاً سقف تولید را کاهش بدهد تا قیمت نفت افزایش پیدا کند.این نظر تاکنون صحیح نبوده است.
روسیه و نقش آفرینی در بازار نفت
دیپلماسی ایرانی :اوپک کلوب صادرکنندگان عمده نفت است. علت این که اوپک در سال 1960 ایجاد شد این بود که شرکت های بین المللی نفتی به کشورهای تولید کننده نفت اجحاف می کردند. این شرکت ها قیمت نفت را بدون در نظر گرفتن منافع کشورهای صادرکننده بالا یا پایین می بردند و بابت نفت این کشور ها حق واقعی آن ها را در اختیارشان نمی گذاشتند . این مشکلات باعث شد تا صادرکنندگان عمده نفت دور هم جمع شوند تا علایق خود را در بازار حفظ کنند و از منافع خود دفاع کنند. بنابراین اوپک به عنوان یک مکانیسم دفاعی به کار گرفته نقش قیمت نفت در بازار ایران شد. اما نظام جهانی از سال 1960 تا به حالا تغییر کرده است. در حال حاضر شرکت های نفتی مانند قبل در قیمت نفت تاثیرگذار نیستند. کشورها بر نفت خود مسلط هستند و نظام قراردادهای امتیازی نفت از بین رفته است.
در زمان شکل گیری اوپک، حزب کمونیست بر روسیه حاکم بود. با این حال در طی سال های بعدی نیز روسیه هیچ گاه نخواسته است که به عضویت اوپک در آید. این کشور نفعی برای خود در عضویت در اوپک مشاهده نمی کرده است. به لحاظ تاریخی هم نکته ای وجود دارد که به خوبی این عدم تمایل را توضیح می دهد و آن این است که شرکت های نفتی بین المللی که قراردادهای امتیازی و استعماری با کشورهای تولید کننده نفت منعقد می کردند، هیچ گاه در شوروی سابق فرصت ظهور و بروز نیافتند. بنابراین روسیه با هدف محوری اوپک یعنی دفاع از تولید کننده در مقابل شرکت های بزرگ نفتی، اشتراک منفعتی نداشت. به همین دلیل است که روسیه به عضویت اوپک در نیامده و همیشه خود را به عنوان یک تولید کننده مجزا مطرح کرده است.
روسیه در زمان اتحاد جماهیر شوروی، سال ها رتبه اول تولید نفت دنیا را در اختیار داشت. بنابراین پیشی گرفتن روسیه از عربستان در تولید نفت در ماه گذشته، مسئله عجیبی نیست. مقامات روسی اعلام کرده اند که برای فائق آمدن بر مشکلات اقتصادی داخلی، تصمیم دارند که درآمد نفتی خود را افزایش دهند اما باید توجه داشت که روسیه می تواند برای مدت کوتاهی همین حجم تولید را داشته باشد. چرا که ذخایر نفتی روسیه به اندازه ذخایر نفتی عربستان نیست.
ذخایر روسیه در آخر سال 2011، هشتاد و هشت میلیارد بشکه بوده، تولید این کشور ده میلیون و دویست و هشتاد هزار بشکه در روز بوده و مصرف داخلی این کشور نزدیک به سه میلیون بشکه در روز بوده است. در حالی که ذخایر عربستان سعودی در همین سال دویست و شصت و پنج میلیارد بشکه بوده، یازده میلیون بشکه در روز تولید کرده و مصرف داخلی این کشور نزدیک به سه میلیون بوده است. البته بخشی از این مصرف داخلی در پالایشگاه ها فراوری می شود و به صورت فراورده های نفتی به فروش می رسد. مصرف روسیه و عربستان سعودی تقریبا یکسان است. تولید این کشورها در سال 2011 نیز نشان می دهد که تفاوت صادرات این دو کشور چیزی کمتر از یک میلیون بشکه در روز است. نکته دیگر این است که این آمار تنها برای یک ماه است که نشان می دهد تولید روسیه از عربستان پیشی گرفته است. باید میانگین سالانه صادرات نفت در هر دو کشور را مورد توجه قرار داد. ایران در همین سال صد و پنجاه و یک میلیون بشکه ذخیره نفتی داشته، روزانه چهار میلیون و سیصد هزار بشکه نفت تولید کرده و حدود یک میلیون و هشتصد هزار بشکه در روز مصرف داخلی داشته است.
نکته قابل توجه در این میان این است که طی ماه های اخیر افزایش تولید را در تعداد قابل توجهی از کشورهای صادرکننده نفت و کاهش تولید را در برخی دیگر مشاهده می کنیم. گرچه هر یک از این کشورها افزایش تولید چشم گیری نداشته اند، اما در مجموع در کنترل قیمت نفت با توجه به تحریم نفتی ایران موثر بوده اند. بگذارید در این زمینه از مثالی استفاده کنم؛ فرض کنید حوضی وجود دارد که عده ای در آن آب می ریزند و عده ای از آن آب بر می دارند. اگر عده ای آب بیشتری در این حوض بریزند، عده بیشتری می توانند آب از آن بردارند. بنابراین اگر یک کشور هم در این فرایند مشارکت نکند، برای برداشت کنندگان مشکلی ایجاد نخواهد شد. منظور این است که این افزایش تولید نفت، مستقیما جایگزین نفت ایران نمی شود ولی در مجموع بازار جهانی را تحت تاثیر قرار می دهد. /12
جهش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، قیمت نفت خام روز جمعه در بازارهای جهانی به دلیل نگرانی از کمبود عرضه، به شدت افزایش یافت.
پایگاه oilprice گزارش داد قیمت نفت خام از اوایل صبح روز جمعه در حال افزایش است که ادامه نگرانی‌ها درباره عرضه و همین‌طور توافق گروه ۷ بر سر مکانیزم محدود کردن برای نفت روسیه، دلایل این گرانی است.
قیمت نفت WTI آمریکا صبح جمعه حدود ۵ درصد افزایش یافت و به ۹۲ دلار رسید و قیمت نفت برنت در بازار اروپا هم از ۹۷ دلار عبور کرد.
از جمله علل رشد قیمت نفت، احتمال کاهش محدودیت‌های کرونایی در چین و افزایش تقاضای این کشور است. همچنین اقدام آمریکا در عرضه ذخایر استراتژیک نفت به پایان خود نزدیک شده است. در طول دوره عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا که از آوریل تاکنون حدود ۱۸۰ میلیون بشکه عرضه شد، موجودی نفت خام تجاری بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون بشکه افزایش یافت. با توجه به نزدیک شدن به پایان عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا، بازار از کاهش قابل توجه ذخایر نفت ایالات متحده بیم دارد.
با توجه به این که تحریم‌های ایالات متحده و متحدانش در G۷ علیه نفت روسیه از ۵ دسامبر اجرایی می‌شود، انتظار می‌رود تا حد زیادی صادرات نفت روسیه کاهش یابد. تحریم‌های نفت خام روسیه، پایان عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا، کاهش ارزش دلار و کاهش تولید اوپک پلاس، شرایط عالی برای قیمت‌های بالای نفت ایجاد می‌کند.
بدون نفت ایران، به نفت بالای ۱۰۰ دلار برمی گردیم
بنیانگذار انرژی اسپکتز ایران را به‌عنوان یک محرک احتمالی معرفی کرد که با افزایش عرضه از آن کشور، احتمالاً بازار نفت می‌تواند کمی سیر نزولی به خود بگیرد.
به گزارش خبرگزاری مهر، همزمان با کاهش قیمت نفت طی چند روز گذشته، برخی کارشناسان این کاهش قیمت را موقتی و گذرا عنوان کرده‌اند.
«آمریتا سن»، بنیانگذار انرژی اسپکتز، پنجشنبه به سی ان بی سی آمریکا گفت: «با سپری شدن فصل تابستان، قیمت نفت احتمالاً به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه بازخواهد گشت.»
با این حال او ایران را به‌عنوان یک محرک احتمالی معرفی کرد که با افزایش عرضه از آن کشور، احتمالاً بازار نفت می‌تواند کمی سیر نزولی به خود بگیرد.
این کارشناس آمریکایی افزود: «البته محرک بزرگ بازار جهانی، نفت ایران است… اگر توافقی صورت می‌گرفت، بله، فشار بسیار زیادی برای کاهش قیمت نفت شاید حتی اندکی نزولی‌تر از فعلی بر بازار وارد می‌شد.»
سن همچنین با اطمینان پیش بینی کرد که در غیاب عرضه نفت ایران، قیمت نفت به شدت از سطح فعلی بیشتر خواهد شد. او گفت: «بدون ایران، ما در زمستان به طور قطعی به نفت بالای ۱۰۰ دلار برمی‌گردیم.»
سن اذعان کرد که قیمت نفت اگرچه کاهش یافته، اما وضعیت فعلی تا حد زیادی موقتی است و تقاضا احتمالاً در چند ماه آینده افزایش می‌یابد زیرا تابستان گرم در مناطقی مانند اروپا و آمریکا به پایان می‌رسد.
طی چند روز گذشته قیمت نفت نزدیک به ۳ درصد کاهش یافت و به پایین‌ترین سطح خود از قبل از حمله روسیه به اوکراین رسید. این اتفاق در حالی رخ داده است که داده‌های اقتصادی نشان از نگرانی از رکود احتمالی جهانی می‌دهد.
به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از قیمت فعلی بازار نفت تحت تأثیر نتیجه گفتگوها با ایران قرار گرفته و بازار جهانی انرژی به شدت به روی نتایج گفتگوهای هسته‌ای با ایران حساس شده است.
دیدگاه شما