معاملات بازار آتی به طور فیزیکی

آموزش عملی معاملات آتی

درک مطالب این فیلم آموزشی پیش‌نیاز دارد! این فیلم نحوه عملی انجام معاملات در بازار آتی را به شما آموزش می‌دهد، پیش‌فرض بر آن است که دانش‌پذیر اطلاعات تئوری بازار آتی را می‌داند… اگر می‌خواهید از صفر تا صد بازار آتی را از پایه یاد بگیرید توصیه می‌کنیم دوره آنلاین صفرتا صد قراردادهای آتی را تهیه کنید..

هیچ‌کس نمی‌تواند نقش پررنگ معاملات بازار آتی را انکار کند! امروزه بازار قراردادهای آتی حجم گردش بالایی را به خود اختصاص داده است. وجود اهرم در معاملات و امکان فروش استقراضی ویژگی‌هایی هستند که بازار آتی را نسبت به بازار بورس کاملاً متمایز می‌کند! می‌خواهید بدانید چه تفاوت‌های دیگری بین بازار بورس و بازار قراردادهای آتی وجود دارد؟ کافی معاملات بازار آتی به طور فیزیکی است این ویدیو را مشاهده کنید

به عمل کار برآید!

البته با حلوا حلوا گرفتن دهان شیرین نمی‌شود و لاجرم باید تیغ جراحی را به دست گرفت! افراد زیادی هستند که قوانین بازار آتی را می‌شناسند اما هنوز جرئت انجام یک معامله را ندارند! اینجاست که می‌گویند فاصله دانش تا عمل زیاد است…

در این فیلم آموزشی در کنار استاد مرحله به مرحله انجام معاملات عملی را فرا خواهید گرفت؛ این آموزش از سیر تا پیاز نحوه انجام معامله در بازار آتی را به شما آموزش می‌دهد.

حسابداری

مفاهیم و مقدمات بازارهای آتی و اوراق خرید معامله

قراردادهاي آتي futures contract : قرارداد آتي توافقنامه اي مبتني بر خريد يا فروش دارايي در زمان معين در آينده و با قيمت مشخص است.

يك سرمايه گذار ممكن است، در ماه مارس به كارگزار خود خريد5000 بوشل ذرت را به تحويل در ماه ژوئيه سفارش دهد. اين دستور باید فوراً به يك معامله گر منتقل شود. امکان دارد، همزمان سرمايه گذار ديگري در كنزاس به كارگزار خود، فروش 5000 بوشل ذرت را به تحويل ماه ژوئيه سفارش دهد. اين سفارشات نيز بايد به معامله گر بورس شيكاگو منتقل شود. با ملاقات حضوري دو معامله گر و توافق بر سر قيمت معين، اين معامله انجام ميشود.

در اين حالت گفته میشود، سرمايه گذار نيويوركي كه توافق كرده است، تا غلات تحويل ماه ژوئيه را بخرد، به اصطلاح موقعيت يا موضع معاملاتي خريد را و سرمايه گذار ديگر كه توافق كرده است، تا غلات تحويل ماه ژوئيه را بفروشد، اصطلاحاً موضع معاملاتي فروش اتخاذ كرده است. قيمت مورد توافق طرفين را قيمت قرارداد آتي میگويند.

موضع معاملاتي خريد long Position : در بازار آتي، افرادي كه مبادرت به خريد قرارداد آتي كنند، به گونه ا ي كه متعهد شوند، در تاريخ انقضا دارايي پايه را تحويل بگيرند، اصطلاحاً میگوییم در موضع معاملاتي خريد قرار گرفته اند.

موضع معاملاتي فروش Short Position : به موقعيت فردي كه قرارداد فروش اوراق بهادر، كالا، ارز و مانند اين ها را منعقد كرده، در حالي كه فاقد آن است، اصطلاحاً short مي گويند.

بازار فرابورس over–the–counter market (OTC ): در كنار بازارهاي سازمان يافته بورس، مجموعه ای از بازارهاي فرابورس وجود دارند؛ كه برخلاف بورسها كه از نظر فيزيكي مكان معيني دارند، اين بازارها، به صورت شبكهاي مبتني بر ارتباطات تلفني و رايانه اي هستند كه معامله گراني را به همديگر مرتبط ميسازند كه نميتوانند به طور حضوري با هم ارتباط برقرار كنند. معمولاً، مكالمات تلفني در بازارهاي فرابورس ضبط مي شوند و در دعاوي حقوقي يا در موارد اختلاف برانگيز بين معامله كنندگان، مورد استناد قرار ميگيرند.

پيمانهاي آتي Forward Contracts : پيمان آتي از آن جهت كه توافقي است مبتني بر خريد يا فروش يك دارايي در زماني معين در آينده و با قيمت مشخص، شبيه قرارداد آتي است. اما وجه تمايز اين دو درآن است، كه قراردادهاي آتي در بورس معامله ميشوند و پيمان هاي آتي در بازارهاي فرابورس. مورد معامله، در پيمانهاي آتي اغلب، ارزهاي خارجي هستند.

قراردادهاي اختيار معامله Option : به طور كلي، ميتوان حق اختيار معامله را به دو دسته تقسيم كرد اختيار خريد و اختيار فروش. يك اختيار خريد Call Option در واقع اين حق (و نه الزام) را به دارنده آن ميدهد، كه دارايي موضوع قرارداد را با قيمت معين و در تاريخ مشخص يا قبل از آن، بخرد.به همين ترتيب، يك اختيار فروش Put Option به دارنده آن این حق را ميدهد، كه دارايي موضوع قرارداد را با قيمت معين و در تاريخ مشخصي و يا قبل از آن بفروشد. قيمتي را كه درقرارداد ذكر ميشود، قيمت توافقی يا قيمت اعمال exercise price (strike price ) گويند. و تاريخ ذكر شده در قرارداد را، اصطلاحاً تاريخ انقضا يا سررسيد اختيار معامله Exercise date or expiration date or maturity مي گويند.

اختيار خريد يا فروش، هر كدام به دو حالت اروپايي و آمريكايي تقسيم ميشود. قرارداد اختيار اروپايي European option فقط در تاريخ سررسيد قابليت اعمال دارد. در حالي كه قرارداد اختيار آمريكايي American option در هر زماني قبل از تاريخ سررسيد يا در تاريخ سررسيد قابل اعمال است.

يك ورقه اختيار معامله به دارنده آن حق يا اختيار انجام كاري را ميدهد؛ نه اينكه او را ملزم به انجام كاري كند. اين ويژگي، وجه تمايز ورقه اختیار معامله از قراردادهای آتي است.

انواع معامله گران: سه گروه مهم معامله گران در بازارهاي قراردادهاي آتي، پيمانهاي آتي و قراردادهاي اختيار معامله عبارتند از: پوشش دهندگان ريسك، سفته بازان و آربيتراژگران.

پوشش دهندگان ريسك Hedgers : پوشش دهندگان ريسك در موقعيتي هستند كه در معرض ريسك مرتبط با تغيير قيمت دارايي اند. آنها از قراردادهاي فوق براي كاهش يا حذف اين ريسك استفاده مي كنند. در پوشش ريسك هزينه يا قيمت دريافتي بابت دارايي پايه، تضمين مي شود ولي اينكه نتيجه ناشي از پوشش ريسك بهتر از حالت، عدم پوشش ريسك باشد، هيچ اطميناني وجود ندارد.

مثالی در مورد پوشش ريسك با استفاده از پيمان هاي آتي: شركت اول باید در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۰ بابت خرید کالا از شرکت انگلیسی مبلغ ۱۰ میلیون پوند پرداخت نماید. شركت دوم در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۰ مبلغ ۳۰ میلیون پوند از مشتری انگلیسی خود دریافت خواهد نمود. نرخ هاي بازار نشان می دهد که استرلینگ سه ماهه آینده را میتوان به ازای هر پوند انگلیس، 5144/1 دلار فروخت و به ازای هر پوند انگلیس، 5149/1 دلار خریداری نمود.

راهبرد پوشش ريسك شركت اول: خرید مبلغ ۱۰ میلیون پوند در بازار پیمان آتی سه ماهه، به منظور تثبیت نرخ مبادله ارزها در نرخ 5149/1 دلار برای مبلغ استرلینگی که خواهد پرداخت.

راهبرد پوشش ريسك شركت دوم: فروش مبلغ 30 میلیون پوند در بازار پیمان آتی سه ماهه، به منظور تثبیت نرخ مبادله ارزها در نرخ 5144/1 دلار برای مبلغ استرلینگی که دريافت خواهد نمود.

مثالی در خصوص پوشش ريسك با استفاده از اختيار معاملات: یک سرمایه گذار1000 سهم مایکروسافت را در اختیار دارد و میخواهد خود را در برابر کاهش احتمالی قیمت سهام در طی دو ماه آینده پوشش دهد. قیمت فعلی سهام مایکروسافت 73 دلار و قیمت اختیار فروش با سررسید در جولای و قیمت توافقی، 65 دلار، معادل 5/2 دلار مي باشد. این شخص ۱۰ قرارداد اختیار فروش (هر قرارداد براي 100 سهم) با هزینه 2500 دلار خریداری مینماید. سرمایه گذار این حق را دارد که در طول دو ماه آینده1000 سهم را حداقل به قیمت 65000 دلار بفروشد.با اينكه انتخاب اين استراتژی2500 دلار هزينه در بردارد، ولي در عوض تضمين ميكند، كه حداقل قيمت فروش سهام براي هر سهم تا زمان سررسيد اختيار، ۶۵ دلار باشد. اگر قيمت بازار سهام کاهش يابد، شخص ميتواند اختيار فروش را اعمال كند و 65000 دلار بابت فروش سهام دريافت كند، كه با كسر هزينه 2500 دلار برای خريداختيار معامله، درآمد خالص وي، مبلغ62500 دلار مي شود. اگر قيمت بازار بیش از۶۵ دلار شود، اختيار فروش اعمال نميشود و منقضي ميگردد.

با اين دو مثال تفاوت بين پيمانهاي آتي و اختيار معاملات براي پوشش ريسك، آشكار ميشود. پيمان هاي آتي براي ايجاد حالت بي تفاوتي نسبت به ريسك طراحي شده ا ند؛ يعني قيمتي را كه پوشش دهنده ريسك برای دارايي پايه دريافت مي كند يا مي پردازد، تثبيت مي كنند. در مقابل، قراردادهاي اختيار معامله تضمين ايجاد ميكنند. این قراردادها براي سرمايه گذاران اين امكان را فراهم ميکنند، که تا خود را در مقابل حركت نامطلوب قيمت، محافظت كنند و در عين حال، از حركت مطلوب قيمتها منتفع شوند. برخلاف پيمانهاي آتي، برای ورود در قراردادهاي اختيار معاملات هزينه هايی جهت قيمت اختيار معامله پرداخت میشود.

سفته بازان Speculate : سفته بازان تمايل دارند كه حركت آتي قيمت دارايي را پيش بيني كنند. قراردادها و پيمانهاي آتی و اختيار معاملات نوعي اهرم ايجاد ميكند. بنابراین سود يا زيان بالقوه آنها افزايش مي يابد.

مثالی در مورد سفته بازي با استفاده از قراردادهاي آتي: سرمایه گذار بر این باور است که پوند انگلیس در برابر دلار آمریکا در طول دو ماه بعد تقویت خواهد شد و براساس همین پیش بینی میخواهد دست به سفته بازی بزند.

1- 250000 پوند با قيمت 411750 دلار بخرد و در حسابی که به آن بهره تعلق میگیرد، سپرده گذاری نماید، به این امید که بعد از دو ماه میتواند آن را به مبلغ گرانتری بفروشد و سود خود را بردارد.

2- در ۴ قرارداد آتی آوریل (هر قرارداد 62500 پوند)، موضع معاملاتی خرید اتخاذ نماید. این کار باعث ایجاد تعهد سرمایه گذار نسبت به خريد 250000 پوند با قيمت 410250 دلار در ماه آوريل می شود. چنانچه نرخ مبادله ارزها در ماه آوریل بیشتر از 641/1 باشد سرمایه گذار سود خواهد برد.

1- اگر نرخ مبادله ارزها در طول دو ماه به 7/1 برسد، سرمایه گذار با اتخاذ راهبرد اول 13250 دلار و با اتخاذ راهبرد دوم 14750 ذلار سود مي برد.

2- اگر نرخ مبادله ارزها در طول دو ماه به 6/1 برسد، سرمایه گذار با اتخاذ راهبرد اول 11750 دلار و با اتخاذ راهبرد دوم 10250 دلار زيان مي كند.

اين دو گزينه اختلاف كمي را در مقدار سود يا زيان در دو حالت مبادله، در بازار نقدي يا بازار آتي، نشان مي دهد. ولي با احتساب بهره در محاسبات باعث مي شود كه سود يا زيان در دو حالت فوق، يكسان باشند. با اين حساب، تفاوت دو گزينه فوق در چيست؟ گزينه اول به يك سرمايه گذاري و پيش پرداخت مبلغ 411750 دلار نیاز دارد. در حالی كه در گزينه دوم، فقط كمي نقدينگي يعني 25000 دلار لازم است.

مثالی از سفته بازي با استفاده از اختیار معاملات: فرض كنيد الان ماه اكتبر است و يك سفته باز پیش بینی ميكند، كه ارزش شرکت آمازون در دو ماه آینده افزايش خواهد يافت. قيمت سهام فوق در حال حاضر، ۴۰ دلار است و يك اختيار خريد دو ماهه با قيمت اعمال ۴۵ دلار، به قيمت ۲ دلار فروخته ميشود. دو راهكار را براي يك سفته باز با سرمايه ۴۰۰۰ دلار وجود دارد: گزينه اول اين است كه ۱۰۰ سهم بخرد. گزينه دوم شامل خريد ۲۰۰۰ اختيار خريد است. فرض كنيد پيش بيني سفته باز درست باشد و قيمت سهم آمازون در ماه دسامبر به 70 دلار برسد. گزينه اول كه خريد سهام بود، 3000 دلار سود ايجاد مي كند اما گزينه دوم بسيار سودآورتر است. يك اختيار خريد بر روي سهام آمازون با قيمت توافقي ۴۵ دلار، درآمدی معادل ۲۵ دلار نصيب سفته باز ميكند، چرا كه ورقه اختيار خريد، او را قادر مي سازد، كه سهام ۷۰ دلاري را با قيمت ۴۵ دلار بخرد. كل سودی كه در روش دوم نصيب سفته باز ميشود 46000 دلار است.

بنابراين سود حاصل از انتخاب استراتژی اختيار خرید، بيشاز ۱۵ برابر سود حاصل در انتخاب استراتژی خريد سهام است. در ضمن، توجه كنيد كه اوراق اختيار خرید، ميزان زيان بالقوه را نيز افزايش مي دهد.

آربيتراژگران: آربيتراژگران از مزاياي تفاوت قيمت بين دو يا چند بازار مختلف استفاده ميكنند. آربيتراژ عبارت است از فرصت دستيابي به سود بدون ريسك،از طریق ورود همزمان در دو يا چند بازار. فرض كنيد، سهامي همزمان در بورس سهام نيويورك و بورس سهام لندن معامله مي شود. همچنين فرض كنيد، قيمت اين سهام در بورس نيويورك ۱۷۲ دلار و در بورس لندن ۱۰۰ پوند است. اگر نرخ مبادله پوند و دلار، برابر 75/1 دلار براي هر پوند باشد، آنگاه آربيتراژگر ميتواند با خريد مثلاً ۱۰۰ سهام از بورس نيويورك و فروش آن سهام در بازار لندن به سود بدون ريسك 300 دلار دست پيدا كند.

اين متن خلاصه اي است از فصل اول كتاب مباني مهندسي مالي و مديريت ريسك نوشته جان هال و ترجمه سجاد سياح و علي صالح آبادي است كه بر خواندن مثالهاي بيشتر و درك بهتر مفاهيم لازم است حتما به كتاب مراجعه گردد.

گام‏‏‌شماری رونق بازار مشتقه

دنیای‌اقتصاد: بازار مشتقه که در ادبیات مرسوم معامله‌‌‌گران به بازار آتی یا فیوچرز مشهور است، در مسیر رونق گام به گام در بازارهای کالایی قرار دارد و بورس‌کالا و انرژی، توامان در این مسیر گام برمی‌‌‌دارند. آخرین کالایی که وارد بازار آتی شد، کاتد مس بود که می‌تواند محرکی برای ورود سایر کالاهای حوزه صنعتی به بازار مشتقه باشد. البته مس در سال‌های گذشته یک‌بار وارد بازار گواهی شد؛ ولی معاملات آن مستمر نبود.

در بورس انرژی نیز تلاش‌‌‌های بسیاری برای عرضه فرآورده‌‌‌ها در بازار آتی انجام شده که منتظر ابلاغ رسمی آن هستیم. نکته دیگر آنکه راه‌‌‌اندازی قدرتمند بازار آتی مستلزم ایجاد بازار نقدی قوی با معاملات پیوسته (به همراه معاملات ثانویه) است که بهترین جایگاه آن‌‌‌ را می‌توان در معاملات گواهی سپرده کالایی جست‌وجو کرد. به عبارت ساده‌‌‌تر، معاملات گواهی سپرده کالایی از یکسو ریسک قانونی، فقهی و فنی اجرای معاملات در بازار مشتقه را پوشش می‌دهد و از سوی دیگر، فضایی برای قدرت‌‌‌نمایی این ابزارهای معاملاتی دارد. توسعه بازار گواهی سپرده نیز در گرو حل و فصل مشکلات مالیاتی آن است که هنوز رفع نشده و بدنه اجرایی در بازار سرمایه مخصوصا بورس‌کالا، منتظر ابلاغیه رسمی سازمان امور مالیاتی برای معافیت این ابزار مالی از پرداخت مالیات ارزش افزوده است. نکته مهم این است که بازار مشتقه یک بازار دوطرفه است؛ یعنی هم زمان افت قیمت‌ها جذاب است و هم رشد نرخ سود مضاعفی را نصیب سرمایه‌گذار خواهد کرد. این بازار نسبت به بازار نقدی، ریسک بیشتری دارد؛ ولی می‌تواند در ثبات قیمت‌ها بسیار جذاب باشد و بستری برای جذب سرمایه در گردش محسوب می‌شود. از سوی دیگر، گستره متنوع کالاهایی که پتانسیل ورود به این بازار را دارند، می‌تواند فضای بسیار جذابی برای معامله‌‌‌گرانی فراهم کند که به صورت حرفه‌‌‌ای معامله (ترید) می‌کنند. از سوی دیگر، ایجاد بازار مالی و مشتقه، یعنی زنجیره معاملات از گواهی تا آتی، ابزار بسیار جذابی برای تامین مالی محسوب می‌شود که واحدهای تولیدی می‌توانند به کمک آن کسب سود کنند. نکته دیگر، تنوع کالاهایی است که می‌تواند جذابیت متفاوتی برای راه‌‌‌اندازی قراردادها داشته باشد. اینکه فرآورده‌‌‌های نفتی چه نقشی در آینده بازارهای مشتقه در کشور ایفا خواهند کرد، نکته بسیار مهمی است که نیاز به بررسی دقیق‌‌‌تر دارد.

چه کالاهایی جذاب‌‌‌ترین آتی را رقم خواهند زد؟

تاکنون زعفران و سکه طلا، دو بازار اصلی موفق در گروه معاملات آتی بوده‌اند، ولی هر دوی این بازارها را می‌توان محدود ارزیابی کرد. اینکه یک بازار مستقیما از بازار داخلی به بازارهای صادراتی منتقل شود، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌‌‌ها برای رونق هر بازار در زنجیره معاملات خواهد بود. به عنوان مثال، اینکه زعفران به‌نسبت مقتدر ظاهر شد، ولی با محدودیت‌هایی روبه‌‌‌رو شده است، به‌وضوح نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌‌‌ها یا الزامات موفقیت در زنجیره معاملات آزادی عمل و اتصال به بازارهای جهانی است. به عبارت ساده‌‌‌تر، وقتی کالایی صادرات‌محور در بازار آتی عرضه می‌شود، چند سیگنال قیمتی را می‌توان از معاملات رهگیری کرد: آینده قیمت ارز، بهای جهانی و قیمت‌های داخلی. در این شرایط می‌توان گفت، معاملات فرآورده‌‌‌های نفتی یا پتروشیمیایی و حتی در آینده نفت‌خام از بهترین بسترهای کالایی یا دارایی‌‌‌ پایه برای معاملات مشتقه هستند؛ مخصوصا در شرایطی که امکان صادرات موقعیت‌‌‌های آتی در بازار مشتقه و حتی گواهی در بازار مالی فراهم باشد.

بازار آتی در بورس‌کالا

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس‌کالا گفت: قرارداد آتی یکی از قراردادهای جذاب و پرکاربرد است که سال‌ها در بورس‌‌‌های کالایی جهان فعال بوده است. اولین بار این قرارداد در سال ۱۳۸۷ وارد بازارهای بورس کالای ایران شد. رحمان آراسته افزود: در قرارداد آتی تحویل محصول در آینده صورت می‌گیرد. در این قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معینی در آینده، مقدار مشخصی کالا را به قیمتی معلوم بفروشد. در مقابل، خریدار متعهد می‌شود، همان کالا را با آن مشخصات، خریداری کند. در قرارداد آتی برای جلوگیری از عدم‌انجام تعهدات، طرفین مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس می‌‌‌گذارند.

بازیگران قراردادهای آتی

آراسته گفت: چند بازیگر در بازار آتی وجود دارد. به طور مثال، تولیدکننده‌‌‌ای که نگران ‌قیمت و نوسان محصول در آینده است، وارد قراردادهای آتی می‌شود تا ریسک خود را در این حوزه پوشش دهد. این تولیدکننده با پرداخت مبلغی به عنوان ضمانت، خودش را در برابر نوسانات قیمت بیمه می‌کند و از امروز کالای خود را با قیمتی مشخص برای سررسیدهای آینده به نوعی پیش‌فروش می‌کند. وی افزود: دسته دیگر فعالان بازار آتی، خریداران کالا هستند که برای پوشش ریسک نوسانات قیمت در آینده، از امروز محصول موردنیازشان را با قیمتی مشخص و برای تحویل آینده پیش‌خرید می‌کنند. این افراد در واقع امکان برنامه‌ریزی تولید در فواصل زمانی مشخص را به دلیل پیش‌خرید محصولشان پیدا می‌کنند. سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس‌کالا افزود: دسته سوم نیز نوسان‌گیران یا آربیتراژگران هستند. این افراد از اختلاف قیمت رخ‌داده بین بازار نقد و بازار آتی محصول مورد نظر استفاده می‌کنند و در واقع با پیش‌بینی روند بازار در آینده و با هدف کسب سود وارد قرارداد آتی می‌شوند که البته حضور این دسته از بازیگران نیز به افزایش عمق معاملات کمک شایانی می‌کند.

چرا مس انتخاب شد؟

آراسته در پاسخ به این پرسش که چرا مس به عنوان دارایی جدید بازار قراردادهای آتی بورس کالا انتخاب شد، اظهار کرد: مس یکی از محصولات جذاب و پرحجم از لحاظ معاملات در بازار فیزیکی و رینگ صادراتی بورس‌کالاست و طبق بررسی‌‌‌ها این محصول اکنون با مازاد عرضه در بازار فیزیکی بورس‌کالا مواجه است و محدودیت‌های خرید و فروش در این محصول وجود ندارد.

او افزود: معامله‌گران اصلی بازار مس، چه در مقام خریدار و چه در مقام فروشنده، می‌توانند وارد این بازار شوند و از سوی دیگر، بازار مس، بازار تقریبا بین‌المللی است و فعالان آن در حوزه صادرات نیز خیلی فعال هستند؛ از این رو پیش‌بینی که صورت گرفته این است که بازار پرعمق و بهینه‌‌‌ای برای مس داشته باشیم.

آراسته اظهار کرد: با توجه به اینکه در بازار فیزیکی بورس‌کالا، مبنای قیمت‌گذاری مس میانگین هفتگی قیمت در بورس فلزات لندن است، قرارداد آتی نیز بر مبنای قیمت‌ها در بازار فیزیکی راه‌اندازی می‌شود و به عبارتی می‌توان گفت، مس بازاری با نوسانات جهانی است. قطعا با راه‌اندازی این قرارداد می‌توانیم گام‌‌‌های بیشتری برای راه‌اندازی سایر دارایی‌‌‌های صنعتی در قرارداد بورس‌کالا هم برداریم.

فاکتورهای ورود یک کالا به بازار آتی

سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس‌کالا در خصوص پذیرش محصولات دیگر گفت: محدودیت پذیرش دارایی در قرارداد آتی نداریم، اما هر محصولی که در بازار آتی بورس مورد معامله قرار می‌گیرد، باید فاکتورهایی داشته باشد. به طور مثال، حجم تولید بالا، معاملات نقدی قوی و پویایی قیمت، از ملزومات هر کالا برای قرار گرفتن روی تابلوی بازار آتی بورس‌کالا هستند.

آراسته در پایان به قرارداد آتی مس در بورس فلزات لندن اشاره کرد و گفت: بیشترین حجم معاملات مس در بورس فلزات لندن انجام می‌شود که این بورس در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین مراجع قیمت‌گذاری جهانی فلزات است. در این بورس، سه مشخصه قراردادی استاندارد برای مس وجود دارد که اندازه قرارداد در بازار فیزیکی و آتی ۲۵تن در نظر گرفته شده است. البته برای مشتریان خرد نیز قراردادهای کوچک‌تر وجود دارد و در بورس‌کالای ایران نیز میزان هر قرارداد آتی مس، ۱۰۰کیلوگرم و وجه تضمین ۱۵‌درصد برای معاملات در نظر گرفته شده است تا با جذابیت کافی، نقدینگی مناسبی به این بازار جذب شود.

بازار اسپات (Spot) چیست؟

بازار اسپات (Spot)، به خرید و فروش مستقیم ابزارهای مالی مانند کالاها، ارزها و اوراق بهادار گفته می شود، که تحویل دارایی به صورت فوری انجام می شود.

بازار اسپات (Spot)، به خرید و فروش مستقیم ابزارهای مالی مانند کالاها، ارزها و اوراق بهادار گفته می شود، که تحویل دارایی به صورت فوری انجام می شود. تحویل، مبادله وجه نقد برای ابزار مالی است. از سوی دیگر، قرارداد آتی، مبتنی بر تحویل دارایی پایه در تاریخ آتی است. ممکن است بورس ها و فرابورس (OTC) معاملات نقدی و/یا معاملات آتی را ارائه دهند.

نکات مهم

• ابزارهای مالی برای تحویل فوری در بازار اسپات معامله می شوند.
• بسیاری از دارایی ها «قیمت اسپات» و «قیمت آتی» را اعلام می کنند.
• اکثر معاملات بازار اسپات دارای تاریخ تسویه T+2 هستند.
• معاملات بازار اسپات می تواند در بورس یا فرابورس (OTC) انجام شود.
• بازارهای اسپات را می توان در مقابل بازارهای مشتقه قرار داد که در عوض در قراردادهای آتی، سلف یا اختیار معامله می کنند.

روند بازار اسپات

از بازارهای اسپات به‌عنوان «بازارهای فیزیکی» نیز یاد می‌شود، زیرا معاملات بلافاصله با دارایی مبادله می‌شوند. در حالی که انتقال رسمی وجوه بین خریدار و فروشنده ممکن است زمان ببرد، مانند T+2 در بازار سهام و در اکثر معاملات ارزی، هر دو طرف موافقت می کنند تا «هم اکنون» معامله کنند. در یک معامله غیر نقدی یا آتی، اکنون با یک قیمت موافقت می شود، اما تحویل و انتقال وجه در تاریخ بعدی انجام می شود.

معاملات آتی در قراردادهایی که در آستانه انقضا هستند، نیز گاهی معاملات اسپات نامیده می شوند، زیرا قرارداد منقضی شده به این معنی است که خریدار و فروشنده بلافاصله پول نقد را برای دارایی پایه مبادله می کنند.

قیمت اسپات

قیمت فعلی یک ابزار مالی را قیمت اسپات می نامند. قیمتی است که با آن می توان یک ابزار را فورا معامله کرد. خریداران و فروشندگان با ارسال سفارشات خرید و فروش خود قیمت اسپات را ایجاد می کنند. در بازارهای اسپات، با پر شدن سفارش‌ها و ورود سفارش‌های جدید به بازار، ممکن است قیمت اسپات برای چند ثانیه تغییر کند.

نکته: کلمه «لحظه ای» از عبارت «فورا» می آید، یعنی در این بازارها می توانید یک دارایی را فورا خریداری کنید.

بازار اسپات و اکسچنج ها

اکسچنج ها معامله گرانی را که کالاها، اوراق بهادار، آتی، اختیار خرید و سایر ابزارهای مالی را خرید و فروش می کنند، گرد هم می آورند. بر اساس تمام سفارشات ارائه شده توسط شرکت کنندگان، اکسچنج، قیمت و حجم فعلی را با دسترسی به بورس در اختیار معامله گران قرار می دهد.

نمونه ای از بورس است که در آن معامله گران سهام را برای تحویل فوری خرید و فروش می کنند و یک بازار اسپات است.
• بورس کالای شیکاگو (CME) نمونه ای از بورس است که در آن معامله گران قراردادهای آتی را خرید و فروش می کنند. این یک بازار آتی است و نه یک بازار اسپات.

بازار اسپات و فرابورس

معاملاتی که مستقیماً بین خریدار و فروشنده انجام می شود، فرابورس (OTC) نام دارد. یک اکسچنج متمرکز این معاملات را تسهیل نمی کند. بازار ارز (یا بازار فارکس) بزرگترین بازار فرابورس جهان با میانگین گردش مالی روزانه 5 تریلیون دلار است.

در یک معامله فرابورس، قیمت می‌تواند بر اساس یک لحظه یا قیمت/تاریخ آتی باشد. در یک معامله فرابورس، شرایط لزوماً استاندارد نیستند و بنابراین، ممکن است مشمول صلاحدید خریدار و/یا فروشنده باشد. مانند اکسچنج ها، معاملات سهام فرابورس معمولاً معاملات لحظه ای هستند، در حالی که معاملات آتی یا سلف اغلب لحظه ای نیستند.

نمونه ای از بازار های اسپات

فرض کنید یک فروشگاه اینترنتی مبلمان در آلمان به همه مشتریان بین المللی که ظرف مدت پنج روز کاری پس از ثبت سفارش وجه آن را پرداخت می کنند، 30 درصد تخفیف می دهد.

دنیلا مدیر یک تجارت آنلاین مبلمان در ایالات متحده، این پیشنهاد را می بیند و تصمیم می گیرد میزهایی به ارزش 10،000 دلار از فروشگاه آنلاین خریداری کند. از آنجایی که او نیاز به خرید یورو برای تحویل فوری دارد و از نرخ فعلی مبادله دلار/ یورو 1.1233 راضی است، دنیلا یک معامله ارزی با قیمت اسپات انجام می دهد تا معادل 10000 دلار به یورو بخرد، که به نظر می رسد 8902.34 یورو (10000 دلار / 1.1233) باشد.

مزایا و معایب بازارهای اسپات

قیمت اسپات قیمت فعلی خرید، پرداخت و تحویل فوری یک کالای خاص است. این موضوع بسیار مهم است زیرا قیمت ها در بازارهای مشتقه مانند معاملات آتی و اختیار معامله به طور اجتناب ناپذیری بر اساس این ارزش ها محاسبه خواهد شد. به همین دلیل، بازارهای لحظه ای نیز به شدت نقد و فعال هستند. تولیدکنندگان و مصرف کنندگان کالا در بازار اسپات شرکت می کنند و سپس در بازار مشتقات پوشش ریسک می دهند.

اما یک نقطه ضعف بازار اسپات، تحویل کالای فیزیکی است، به این معنی که زمان تحویل کالا با نوسانات قیمتی یکسان نیست. نقطه ضعف دیگر این است که بازارهای لحظه ای نمی توانند به طور موثر برای محافظت در برابر تولید یا مصرف کالاها در آینده استفاده شوند، بنابراین بازار مشتقات معاملات بازار آتی به طور فیزیکی گزینه ی مناسب تری هستند.

مزایا

• قیمت اسپات از قیمت های واقعی بازار
• بازارهای فعال و نقدشونده
• در صورت تمایل می توانید فورا تحویل بگیرید

معایب

• در بسیاری از موارد باید تحویل فیزیکی انجام شود
• برای پوشش ریک مناسب نیست

سوالات متداول بازار اسپات

بازار اسپات به چه معناست؟

بازارهای لحظه ای، کالاها یا سایر دارایی ها را برای تحویل فوری (یا خیلی کوتاه مدت) معامله می کنند. کلمه «لحظه» به معامله و دریافت کالا به صورت «فوری» اشاره دارد.

بسیاری از کالاها دارای بازارهای لحظه ای فعال هستند، که در آن کالاهای فیزیکی باقیمت اسپات در زمان واقعی خرید و فروش می شوند. اکسچنج خارجی (FX) نیز دارای بازارهای لحظه ای ارز است که در آن ارزهای پایه پس از تاریخ تسویه به صورت فیزیکی مبادله می شوند. تحویل معمولاً 2 روز بعد از مبادله انجام می شود زیرا معمولاً 2 روز طول می کشد تا وجه بین حساب های بانکی منتقل شود. بازارهای سهام را نیز می‌توان به‌عنوان بازارهای لحظه ای در نظر گرفت زیرا سهام شرکت‌ها در زمان واقعی تغییر می‌کنند.

بازار اسپات و سلف چیست؟

بازار اسپات، بازاری است که کالاها یا سایر دارایی‌ها مانند ارزها برای تحویل فوری در ازای وجه نقد معامله می‌شوند. یک بازار سلف در عوض شامل معاملات قراردادهای آتی می شود (برای اطلاعات بیشتر در این مورد به سؤال زیر مراجعه کنید).

تفاوت بین بازارهای اسپات و بازارهای آتی چیست؟

قراردادهای سلف و آتی قراردادهای مشتقه ای هستند که از بازار اسپات به عنوان دارایی پایه استفاده می کنند. اینها قراردادهایی هستند که به مالک در آینده (با قیمتی که امروز روی آن توافق شده است) کنترل کالای پایه را می دهند. تنها در زمانی که قراردادها منقضی می‌شوند، تحویل فیزیکی کالا یا سایر دارایی‌ها انجام می‌شود، و اغلب معامله‌گران قراردادهای خود را لغو می‌کنند یا به‌منظور اجتناب از دریافت کلی، قراردادهای خود را فسخ می‌کنند. به طور کلی معاملات آتی و سلف یکسان هستند، با این تفاوت که معاملات سلف قابل تنظیم هستند و در فرابورس (OTC) معامله می شوند، در حالی که معاملات آتی استاندارد شده هستند و در بورس معامله می شوند.

قراردادهای آتی چیست و چه مشخصات و ویژگی‌هایی دارد؟

قرارداد یعنی بستن یک پیمان بین دو فرد یا دو سازمان، که بر اساس آن متعهد می‌شوند کارهایی را انجام بدهند (یا ندهند). در هر قراردادی، راه‌هایی تعبیه شده برای این که زمان اجرای کار، شیوه اجرا و همچنین راه‌های برون‌رفت از پیمان ممکن باشند. در نوع خاصی از قرارداد یعنی قرارداد اتی، که بیشتر در حوزه مالی و اقتصادی بسته می‌شود، معامله نوشته شده و در آینده اجرا می‌شود، نه بلافاصله بعد از اجرایی شدن متن خود قرارداد. در این مطلب این نوع قرارداد را با هم بررسی می ‎ کنیم. قراردادی که نسبت به دیگر مدل‌ها، سن کمتری دارد و حدود پنجاه سال است که وارد بازارهای مالی شده، اما همه قابلیت ‎ های مختلف مثل خرید و فروش یا مبادله را در اختیار طرفین می‌گذارد. اگر در بازارهای مالی فعال هستید، ارز دیجیتال می‌خرید و می ‎ فروشید و یا علاقه دارید وارد بورس شوید، دانستن درمورد این شکل قرارداد برایتان خیلی مفید خواهد بود.

می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره سرمایه گذاری در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.

تعریف و انواع قرارداد آتی

همان‌طور که گفتیم، در معاملات اتی ( future contract ) خود مال رد و بدل نمی‌‍شود (حداقل بلافاصله) بلکه «اسناد» آن هستند که رد و بدل می‌شوند. این نوع قرارداد، نوعی از ابزارهای مشتقه نیز محسوب می ‎ شود. ابزار مشتقه یعنی فرایند یا وسیله ‎ ای که به خودی خود ارزش ندارد و به وسیله یک کالا یا فرایند دیگر ارزشمند می‌شود. مثلا اوراق بهاداری که در بورس‌ها (در همه کشورها) معامله می ‎ شوند، به تنهایی هیچ ارزشی ندارند و وقتی برای خرید و فروش سهام یک شرکت استفاده شوند ارزش پیدا می ‎ کنند. در متن هر قرارداد اتی هم، خود دارایی ‎ ها (از هر جنسی که باشند) بین افراد یا سازمان‌ها معامله نمی ‎ شوند، بلکه اسنادی بالقوه بی‌ارزش تبادل می ‎ شوند که در آینده (آتی) ارزشمند خواهند بود. اسناد مورد نظر در قرارداد اتی قیمت، ارزش و میزان معامله را در زمان حال مشخص می‌کنند. مثلا شما به عنوان یک فروشنده سهام، تصمیم‌ می‌گیرید سهام خودتان را از یک شرکت نفت و گاز به دیگران بفروشید اما نه امروز. بنابراین در قراردادتان میزان ارزش سهام را مشخص و تعیین می‌کنید که همین ارزش را در شش ماه آینده از خریدار دریافت کنید. اما چند نوع قرارداد اتی داریم؟

1. قرارداد در مورد کالاهای فیزیکی: در این نوع قرارداد، کالاهای مورد مبادله فیزیکی هستند. مثلا طلا، فلزات ارزشمند، زعفران و حتی نفت. در کشور ما، قرارداد کالاهای فیزیکی از نوع اتی با معامله سکه تمام بهار ِ آزادی شروع شده و امروزه برای کالاهایی مثل زیره، پسته و زعفران هم انجام می‌شود.
2. قرارداد سهام و شاخص: برخلاف قرارداد کالاهای فیزیکی، موارد مورد معامله در این نوع ماهیت قابل لمس ندارند. سهام، ارز (دیجیتال و غیردیجیتال)، اوراق قرضه و. از جمله این موارد هستند که این روزها قرارداد اتی بیت‌کوین و اتریوم را زیاد می‌بینیم و می‌شنویم. در قرارداد سهام و شاخص بازیگران بزرگی مثل بورس رسمی کشورها، شرکت‌های نفت و گاز، خودروسازان و حتی سیاستمداران دخیل هستند و شاخص‌های بازار را جابجا می ‎ کنند.

بیشتر بخوانیم: آشنایی با سرمایه گذاری در بازار بورس جهانی

فواید و ویژگی‌های قرارداد آتی

حال که معنای قرارداد اتی و شیوه بستن آن را متوجه شدید، احتمالا این سوال برای شما پیش آمده که اصلا چرا باید فرد یا شرکتی قرارداد خودش را به شکل اتی ببندد؟ مگر نقد و آنی گرفتن پول چه مشکلی دارد؟ آیا بهتر نیست بدون تغییر قیمت دارایی‌ها، قیمتشان را فورا دریافت کنیم؟ در این بخش می ‎ خواهیم بعضی از ویژگی‌ها و فواید این شکل قرارداد را با هم بشناسیم:

• صراحت و استاندارد بودن مفاد: هر قراردادی که از نوع اتی نوشته شود، دارای استانداردها و چهارچوب‌هایی است که در متن به صورت دقیق نوشته می‌شوند و بعدا قابل تغییر نیستند. بر اساس این چهارچوب‌ها، هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند مبلغ ارزش قرارداد را کمتر یا بیشتر کنند. شاید این موضوع باعث شود که سودِ قرارداد در یک محدوده مشخص باقی بماند، اما نوعی از اطمینان را هم به دو طرف می‌دهد که بر اساس آن، ارزش معامله پایین نخواهد آمد.
• قیمت دقیق و شفاف: در زیرساخت‌های بورس و ارز دیجیتال، قیمت همیشه مشخص است و نمی‌توان یک سهام یا ارز را به قیمت متفاوتی معامله کرد. سامانه‌های الکترونیکی بورس داخلی و خارجی و صرافی‌های آنلاین، هم به فروشنده و هم به خریدار یک قیمت مشخص و ثابت می ‎ دهند و همین موضوع رانت و دستکاری در مبادلات را کاهش می‌دهد.
• نقدشوندگی نسبتا بالا: در قراردادهای اتی، خود قرارداد می‌تواند نقد شود (بدون وجود اصل کالا یا سهام). این یعنی به عنوان دارنده قراداد، می‌توانید آن را بفروشید یا بخرید.
• کاهش ریسک: در قراردادهای اتی ارزش دارایی شما پایین نمی‌آید و راهکارهایی برای حفظ ارزش دیده شده است.
• هزینه پایین: در بازار اتی، شما به نسبت قرارداد نقدی هزینه کمتری خواهید پرداخت.

مشخصات اصلی قرارداد های آتی

در قراردادهای اتی مورد معامله با عنوان «دارایی پایه» شناخته می‌شوند و البته می ‎ تواند چیزهای مختلفی باشد: نفت، گندم و جو، گاز، مواد غذایی، سهام و ارز و. اما در چنین قراردادهایی باید موارد خاصی رعایت شوند تا تمام سودمندی‌هایی که در بالا گفتیم را بتوان به صورت کامل تضمین کرد. ویژگی‌های قراردادهایی از این نوع را بخوانید:

• اندازه قرارداد: این اندازه، یعنی حداقل میزانی که در آن می‌توان مورد معامله قرار داد. افراد یا سازمان ‎ هایی که بازار اتی را کنترل می‏ ‎ کنند، در تعیین این اندازه هم سهیم هستند و هر مورد معامله ‎ ای، باید مضرب صحیحی از اندازه حداقل قرارداد باشد. مثلا اگر معاملات بازار آتی به طور فیزیکی اندازه قرارداد یک سکه طلا باشد، قراردادهای آتی با حجم 5 یا 10 سکه رد و بدل می‌شوند، یا اگر اندازه قرارداد یک صدم بیت‌کوین باشد، شما می‌توانید 10 قرارداد آتی به ارزش یک دهم بیت‌کوین تهیه کنید.
• تاریخ سررسید: در بورس، قرارداد اتی تعیین ‎ کننده دوره معاملاتی، ساعت و تاریخ سررسید نیز هست. مثلا در کالاهای خوراکی باارزش مثل زعفران و پسته، تاریخ سررسید از قبل مشخص می ‎ شود و باید طبق همان معامله شود. اما ارزهای دیجیتال می‌توانند به درخواست طرفین قرارداد در تاریخ‌های متفاوتی معامله شوند (که این تاریخ در قرارداد ثبت خواهد شد).
• وجه تضمین: اگر قصد ورود به بازار اتی را دارید، باید یک مبلغ را به عنوان حداقل تضمین بپردازید. این قراردادها ماهیتی تعهدی دارند و طرفین در واقع باید عهد ببندند که در موقع لازم، تعهد خودشان را اجرا خواهند کرد. وجه تضمین اولیه، به نوعی ضمانت اجرای تعهد شما در قرارداد خواهد بود.
• نوسان قیمت روزانه: در بازارهایی مثل بازار بورس ، یک حداقل و حداکثر برای قیمت سفارش مشخص می ‎ شود. اغلب جداقل این میزان صفر و حداکثر آن 50% است. اما ارزهای دیجیتال هنوز نوسان قیمت روزانه ندارند (حداقل به صورت دقیق و ثبت‌شده ندارند).
• حداکثر حجم سفارش : در هر قرارداد، حداکثر حجم سفارش مشخص می ‎ شود تا طرفین نتوانند بیشتر از آن به معامله ارزش وارد کنند.
• مهلت گواهی آمادگی تحویل : در هر قرارداد اتی، زمان و شرایط تحویل مال یا کالا باید مشخص شود و بدون این مورد، قرارداد ارزش ندارد. در قرارداد از نوع کالای فیزیکی این مهلت خیلی مهم است چون پای یک کالای خاص در میان است که درست در روز سررسید باید به دست گیرنده برسد.
• کارمزد و جریمه: کارمزدها تضمین‌کننده ایمنی یک معامله هستند و در هر قرارداد، مقداری به عنوان جریمه عدم اجرای تعهد طرفین مشخص می‏شود تا در صورت اجرا نشدن، پرداخت شود.

بیشتر بدانیم: نکات طلایی سرمایه گذاری در بورس

قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی

همان‌طور که گفتیم، کالاهای فیزیکی یکی از مواردی هستند که با قراردادهای اتی به صورت توافقی رد و بدل می ‎ شوند. زمان سررسید تحویل کالا، مکانیزم وجه تضمین و تعهدات دیگر از جمله مواردی هستند که در قرارداد کالای فیزیکی نوشته می ‎ شوند. در ایران بسیاری از کالاهای خوراکی ارزش بالایی دارند، و در تجارت و صادرات نقش بازی می‌کنند، کالاهایی مانند زعفران و پسته. هنگام مبادله کالای فیزیکی، استانداردهایی برای آن تعیین می ‎ شود (مثلا درمورد پسته حداکثر میزان پوکی، وزن و مغز از این استانداردها هستند) تا سرمایه‌گذاران مختلفی بتوانند وارد بازار خرید و فروش شوند. ویژگی ‎ های مثبت قراردادهای اتی کالای فیزیکی عبارت‌اند از:

• ایجاد زمینه برای عقد قرارداد مدت‌دار و در پی آن تجارت فعال با مشتریان خارجی
• ارزآوری به کشور در قالب خرید و فروش کالاهای ارزشمند ایرانی
• ایجاد قیمت منصفانه در قالب قرارداد، و ارتقا جایگاه کشورمان در بازار جهانی به عنوان یک بازیگر قیمت‌گذار
• از بین رفتن تدریجی نابرابری اطلاعاتی
• تقویت جایگاه تولیدکنندگان و کشاورزان در بازار
• معافیت مالیاتی و هزینه پایین معاملات

همچنین بخوانیم: همه چیز درباره افزایش سرمایه وحق تقدم سهام

قرارداد آتی سهام و شاخص

در بعضی از مدل‌های قرارداد، کالایی برای رد و بدل شدن در میان نیست. سهم، اوراق بهادار، ارز و ارز دیجیتال از جمله مهم‏ ‎ ترین و تاثیرگذارترین وجوه مورد مبادله در این نوع قرارداد هستند. بورس رسمی کشورها، صعنت فلزات و طلا، صنعت استخراج، نفت و سوخت‌های مختلف و خودرو از جمله بازیگران بسیار تاثیرگذار در این حوزه هستند. البته که گاهی کارمزدهای این نوع قرارداد، بعضی از افراد را از شرکت در آن‌ها پشیمان می ‎ کند. بهتر است پیش از وارد شدن به سهام و بازار ارز دیجیتال، خیلی خوب درموردشان تحقیق کنید و ریسک ‎ های این بازارها را بشناسید. مزایای قرارداد اتی سهام و شاخص عبارت‌اند از:

• مدیریت ریسک در پورتفورهای متنوع و تک ‎ سهم
• شناسایی سود از طریق پیش‏بینی نوسانات شاخص‏ ‎ ها
• امکان تحلیل رویکرد بازیگران و سرمایه‌گذاران نسبت به شاخص‌ها
• افزایش جریان اطلاعات مالی
• رونق بازار سرمایه در کشور
• کاهش ضرر به شکل خرید در زمان ضرر و فروش در هنگام سود

سخن پایانی

در این مطلب به قرارداد آتی و انواع آن اشاره کرده و ویژگی‌ها و مزایای آن را بیان کردیم. حال اگر در حوزه بورس و سرمایه گذاری به ابهام و یا سوالی برخوردید، بهتر است که با متخصصان و مشاوران آن در اپلیکیش و یا وب‌سایت کارمنتو در ارتباط باشید.